چکیده:
چکیده از جمله مباحثی که در علوم حدیثی مورد بحث و بررسی قرار گرفته، موضوع نقل به معنای احادیث میباشد که درباره اصل آن موافقان و مخالفانی وجود دارد، و عدهای که پذیرفتهاند، تحت شرایطی خاص آن را مجاز دانسته و معتقدند که خارج از این ضوابط نباید نقل به معنا صورت گیرد. نوشته پیش رو در همین ارتباط درصدد است تا بررسی کند در تفسیر مجمع البیان که در آن به نقل روایات اهتمام و توجه شده، آیا نقل به معنای احادیث اتفاق افتاده است یا خیر؟ و آیا معیارهای لازم در این نقل به معنا رعایت شده است؟ روش تحقیق در این مقاله تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانهای میباشد. یافته این پژوهش آن است که در این تفسیر، چهار نوع نقل به معنا به کار رفته است؛ جابجایی واژههای مترادف، استناد به بخشی از الفاظ یا مضامین روایات، ترکیب عبارات چند حدیث و ارائه ساختاری جدید از روایات، که به تفصیل بیان شدهاند. همچنین مشخص شد که این نقل به معنا آسیبهایی نیز داشته است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است. واژههای کلیدی: روایت، مجمع البیان، نقل به معنا، آسیب شناسی حدیث. از جمله مبـاحثی کـه در علـوم حـدیثی مـورد بحـث و بررسـی قـرار گرفته ، موضوع نقل به معنای احادیث میباشـد کـه دربـاره اصـل آن موافقان و مخالفـانی وجـود دارد، و عـده ای کـه پذیرفتـه انـد، تحـت شـرایطی خـاص آن را مجـاز دانسـته و معتقدنـد کـه خـارج از ایـن ضوابط نباید نقل بـه معنـا صـورت گیـرد. نوشـته پـیش رو در همـین ارتباط درصدد است تا بررسی کند در تفسیر مجمع البیان کـه در آن به نقل روایات اهتمام و توجه شده ، آیا نقل به معنای احادیـث اتفـاق افتاده است یا خیر؟ و آیا معیارهای لازم در این نقل بـه معنـا رعایـت شده است ؟ روش تحقیق در این مقالـه تحلیلـی ـ توصـیفی و بـا اسـتفاده از منـابع کتابخانه ای میباشد. یافته این پژوهش آن اسـت کـه در ایـن تفسـیر، چهار نوع نقل به معنا به کار رفته است ؛ جابجایی واژه هـای متـرادف ، استناد به بخشی از الفاظ یا مضـامین روایـات ، ترکیـب عبـارات چنـد حـدیث و ارائـه سـاختاری جدیـد از روایـات ، کـه بـه تفصـیل بیـان شده اند. همچنین مشخص شد که این نقـل بـه معنـا آسـیب هـایی نیـز داشته است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است .
خلاصه ماشینی:
"استناد به بخشی از الفاظ یا مضامین یک حدیث در این حالت ، روایت منقول به معنا، مفهوم و برداشت تفسـیری اسـت کـه شـیخ طبرسـی از یک حدیث دریافته است ، مانند: الف ) در «مجمع البیان » ذیل آیات ٣٣-٣٤ سـوره آل عمـران ، در روایتـی منسـوب بـه امام صادق (ع ) بدون ذکر راوی ، چنین آمده است : «بعضها من بعـض فـی التناسـل و التوالـد فإنهم ذریۀ آدم ثم ذریۀ نوح ثم ذریۀ إبراهیم » و هو المروی عن أبـی عبـد الله (ع )» (طبرسـی، ١٣٧٢ش ، ج ٢، ص ٧٣٥).
ویژگی بارز این گونه روایات منقول به معنـا در مجمـع ، این است که در پایان آن ها معمولا عبارت «و هو المروی عن أئمتنا» ذکر گردیده است ، که عبارت مذکور دال بر أخذ روایت از بیش از یک معصوم (ع ) میباشد، مانند موارد زیر: الف ) در ذیل آیات «و لا تقولن لشیء إنی فاعل ذلک غدا * إلا أن یشاء اللـه و اذکـر ربک إذا نسیت » (الکهف : ٢٣-٢٤)؛ روایتی منقول به معنا در مجمع البیان آمده اسـت : معنـاه «و اذکر ربک إذا نسیت الاستثناء ثم تذکرت فقل إن شاءالله و إن کـان بعـد یـوم أو شـهر أو سنۀ» عن ابن عباس و قد روی ذلک عن أئمتنا (ع )» (طبرسی، ١٣٧٢ش ، ج ٦، ص ٧١٢)."