چکیده:
کیفیت ارتباط وضرورت همراهی دین وسیاست درایران عصرساسانی،پیامدها وتبعاتی راایجادکردکه مستقیم یاغیرمستقیم،درتحولات اجتماعی،حوادث تاریخی وانواع فعالیت های اجتماعی مردمان آن روزگار،تاثیر گذاربود.نهاد دین وطبقه موبدان،بعنوان متولیان معنویت واعتقادات جامعه،از قبل تبیین یک جهان بینی خاص ونوع تعاملات ورویکرد خود،جامعه ای بسته پدید آوردندکه ضمن حذف مخالفان ورقیبان،انتفاع حداکثری ازامکانات ومواهب مادی ومعنوی درعرصه اجتماعی واقتصادی رادرانحصارخودگرفتند.برخورد بسیار قهرآمیزموبدان بانهضت هاوجنبش های اجتماعی واعتقادی رقیب وادیان غیرهمسووتسلط برمنابع قدرت وثروت درقالب رسمیت یافتن دین زرتشت وهمراهی دونهاد دیانت وسلطنت درعصرساسانی وکارکردمتنوع آتشکده ها،به همان نسبت که این طبقه اجتماعی رابرخوردارکرد،جامعه رادر سیرتوسعه وعدالت فراگیر آسیب پذیر نمود.این پژوهش برآن است تا بااستفاده شیوه تحقیق کتابخانه ای وتحلیل تلفیقی دادهای تاریخی،ضمن بهره گیری ازطیف متنوعی ازمنابع،جایگاه موبدان درجامعه ساسانی راباز شناسی کرده وازقبل آن ضمن تمرکزبرفعالیت هاوعملکرد های اقتصادی موبدان،بخشی ازساختار نظام سیاسی واقتصادی ساسانیان رابازکاوی نمایدو ازآن دو،قسمتی ازهویت تاریخی وپیشینه فرهنگی وتمدنی ایران زمین درآخرین دوره ازعهدباستان را مورداستقراءواستدلال قراردهد.نتایج حاصل حاکی ازآن است که موبدان علاوه برفعالیت های فرهنگی،اجتماعی واعتقادی،بربخش نمادینی ازفعالیت های اقتصادی نیزتسلط داشتند وازاین راه عایدات عمده ای رانصیب برده وبرچرخه اقتصادی کشوراثرگذارشتند.
خلاصه ماشینی:
"نوع رویکرد حاکمیت ساسانی و اهتمام خاص شاهان ، به ویژه اردشیر، به آیـین زرتشـت و قرائت خـاص او از آن ، بـر اهمیـت روحانیـان و همراهـی پیوسـتة آن هـا بـا نهـاد سیاسـت (دینوری ،۱۳۴۰: ۸۸ ؛ جاحظ ، ۱۳۸۶: ۱۶۴) و تقدس بیشتر عنصر آتش و آتشکده هـا افـزود و به مرور سبب پیچیدگی و بسط نقـش آفرینـی موبـدان در امـور مختلـف زنـدگی فـردی و اجتمـاعی مردمـان شـد (وندیـداد، ۱۳۸۴: ۱۹۱-۲۴۶؛ فرگـرد نهـم ، بنـد۴۷؛ فرگـرد هشـتم ، بند۴۰-۴۵) و بر کثرت تعداد روحانیان و آتشکده ها افزود و یکی از پشتوانه های مـادی ایـن نهاد و توان اقتصادی آن شد که با پرداخت مستقیم شاهان ، اشراف و رعایـا تـأمین مـی شـد.
یکی از سنت های جاری جامعة ساسانی کـه مـاهیتی معنـوی و آیینـی داشـت ، وقـف بـه آتشکده و آتش بوده است ؛ چنان که شاپور اول ، کرتیر و مهرنرسه چنان کردند و ایـن خـود تابع ضوابطی بود که در قانون نامه های آن روزگار همراه با شـرایط و دسـتورهای لازم درج شده بود (پریخانیان ، ۱۳۷۷: ۵۱)؛ اما هة م موارد، از آغاز تا اجرا و نگهداری آن ، بـا دخالـت موبدان انجام می شد و موقوفه های آتش در نظارت و دخالت موبدان باقی مـی مانـد (همـان ، ۵۲)؛ به ویژه آنکه موبدان در تقدس بخشیدن به آتش ، نگهداری آتشکده و سرپرستی اموال و موقوفات آن نقش اصلی داشته و در اجرای هریک از این وظایف و در انجـام آیـین هـای دینی و برگزاری مراسم از آن بهرة اقتصادی مـی بردنـد (روایـت امیـت اشوهیشـتان ، ۱۳۷۶: ۲۵)."