چکیده:
در دوره صفوی به ویژه زمان شاه عباس اول،اقتصادکشاورزی به خصوص ابریشم از اهمیت ویژه ای برخوردار بود.ابریشم یکی از محصولات مهم وتأثیر گذاردر اقتصاد تجاری عصر صفوی بوده و منطقه گیلان در در این زمینه سهم به سزایی داشته است.هدف و مسأله اصلی این پژوهش بررسی و تبیین نقش ابریشم گیلان در اقتصاد تجاری و تحولات اقتصادی و سیاسی داخلی عصر صفوی تا پایان شاه عباس اول است. این پژوهش در پی پاسخ به این فرضیه است که،ابریشم به عنوان یک کالای استراتژیک اقتصادی،در عصر صفویه دارای اهمیت به سزایی بوده و گیلان در این راستا نقش تعیین کننده داشته است. یافته های پژوهش بیانگر این است،علیرغم کاربرد صنعتی و تجاری ابریشم ،بیشتر در قالب تجاری مورد بهره برداری قرار می گرفت و گیلان به خاطر تولید انبوه و مرغوب ابریشم نقش غیر قابل انکاری در جلب بازارهای اروپایی و تجارتخانه های آن داشته است.همین امر سبب سوق دادن ایران و منطقه گیلان به مدار سرمایه داری تجاری جهانی شد. اما تولید ابریشم نتوانست تحول عمده ای دراقتصاد و رشد گیلان بخصوص زمان شاه عباس اول بگذارد زیرا بیشتر بعنوان یک کالای اقتصادی کنترل شده در خدمت استبداد شاهی و دستگاه مرکزی بود
خلاصه ماشینی:
"ششمین نکته در زمینة نقش ابریشم در تحولات اقتصادی صفوی به خصوص گیلان ایـن است که تولید ابریشم ، به عنوان کالای مرکزی ، در گیلان نتوانست در دورة صفوی بـه ویـژه عصر شاه عباس اول ، تحول عمده ای پدید آورد؛ زیرا از زمان شاه عبـاس اول گـیلان خاصـه شد (فـومنی ، ۱۳۴۹: ۱۷۳) و تجـارت ابریشـم در دسـت شـاه قـرار گرفـت ؛ درنتیجـه بخـش عمده ای از تجارت آن برای گیلان سـودی نداشـت و نمـی توانسـت مـازاد قابـل تـوجهی در منطقه برجای گذارد.
در آن زمـان کمپـانی هلندی به هر پوند ۴ تـا ۵ فلـورن مـی داد؛ یعنـی ارزش کـل محصـول ابریشـم بـه ۲،۰۰۰،۰۰۰ لیـره تـا ۲،۵۰۰،۰۰۰ لیـره می رسید (عیسوی ، ۱۳۶۲: ۱۶)؛ درحالی که آمار تقریبی تولید ابریشم ایران در زمان شاه عبـاس اول طبـق گـزارش رانلـد فریر ۲،۹۰۰،۰۰۰ پوند، یعنی از نصف هم خیلی کمتر بوده است (فریر، ۱۳۸۰: ۲۳۸).
نهمین نکته در مورد ابریشم گیلان این است که ابریشم دارای کاربرد تجاری و صـنعتی در تولید کالاست ؛ اما به دلیل عدم توسعة صنعت ایران در عصر صفوی ، کـاربرد صـنعتی آن کمتر مورد توجه قرار می گرفت و بیشتر به صورت ابریشم خام برای فروش در بازار تجارت استفاده می شد؛ چراکه کـار در کارگـاه هـای سـنتی بافنـدگی و ریسـندگی گـیلان مسـتلزم صرف وقت زیاد بود و همچنین ، توان افزایش تولید در زمان کم را نداشتند؛ به همـین دلیـل در حد نیاز داخلی زندگی تبدیل به کالا می شد و بیشتر محصول ابریشم را به صورت خام به فروش می رسـاندند."