چکیده:
تذکرة یخچالیه ، نگاشتة محمدعلی مذهب اصفهانی (بهار)، نقیضة موفق تذکرة آتشکده آذر بیگدلی است . این تذکره چندین سال پیش به اهتمام احمد گلچین معانی تصحیح و منتشـر شد. ساقط شدن چند مورد از تراجم رجال این تذکره و شواهد شعری که در ادامه به آنهـا اشاره خواهیم کرد، متن این تذکره را از صورت حقیقی خود بسیار دور ساخته اسـت . در این مقاله کوشش شده است برخی از این تحریفات و افتادگیها و نیز اطلاعات نویافتـه ای که از دیگر نسخه های این تذکره و نوشته های پراکندة معاصران اثر به دست آمـده ، نشـان داده شود و لزوم تصحیح مجدد این تذکرة ظریف و بدیع خاطرنشان گردد.
Tazkereh-ye Yakhchaliyyeh (Yakhchaliyyeh Anthology), by Mohammad-Ali Mozahheb of Esfahan (Penname, Bahar), is a successful parody of Azar Beygdeli's Tazkereh-ye Azar-e Beygdeli. Mozahheb's anthology was edited and published by A. Golchin-e Ma'ani a few years ago. However, a number of biographies and verse citations have been dropped from this Tazkereh, greatly changing it from its true state.
In this article, attempts have been made to demonstrate some the distortions and omissions made in Golchin Ma'ani's edition as well as newly gleaned information from other manuscripts of the Tazkereh, thus justifying the necessity for a fresh edition of this fine and novel anthology.
خلاصه ماشینی:
صورت مدون و کامل این قطعات از دسترس خود بهار نیز خارج بوده است ؛ زیرا، در پایان کتاب می گوید: «فقیر این ترهات را در عنفوان جوانی و بهار زندگانی که نیک از بد و مقبول از رد امتیاز نمی داد به جهت صحبت و مزاح یاران نوشته بود و هر پارچه کاغذی از آن به دست کسی افتاده و نسخة مدون نداشتم و می خواستم زود به شرف حضور مشرف شود از هرجا ورقی مغشوش و پریشان جمع کردم » (بهار، یخچالیه ، ص ١٥٠) و در ادامه از پادشاه رخصت تتمیم و تکمیل آن را تقاضا کرده است و به همین دلیل ، مقدار اشعار و عدة تراجم احوال در نسخه های مختلف این کتاب متفاوت است و از ٢٤ تا سی تن در نوسان است چنانکه یخچالیه ای هم که به تصحیح گلچین معانی چاپ و نشر شده صرفا مشتمل بر یک مقدمه و شرح احوال و اشعار ٢٧ شاعر است و از همین جا، اطلاعات نادرستی به کتابهای مرجع نفوذ کرده است (برای نمونه ، نک : مدخل «بهار اصفهانی » در: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی ).
تراجم احوال بهار مذهب نوشته که شاعران معرفی شده در یخچالیه ، «مجهول خیالیه » هستند؛ ولی همچنانکه در مقدمة کتاب ، محیط طباطبایی به نقل از پدران خود متذکر شده «هر ترجمه از آن کتاب مربوط به یکی از معاصرین اوست » (همان ، ح) و پیش از او، سید احمد دیوان بیگی نیز به این نکته اشاره کرده است : «مقصودش رد چند نفری از شعرای معاصرین بوده چنانچه شرح حالی که برای واله نوشته شاهد این قول است » (دیوان بیگی ، حدیقه ، ج ١، ص ٢٦٢).