چکیده:
دوره قاجار به ویژه دوران سلطنت ناصرالدین شاه در تاریخ تحولات پزشکی ایران اهمیت زیادی دارد زیرا در این دوره طب نوین به تدریج جایگزین طب جالینوسی میشود. مالاریا از جمله مهمترین بیماریهای شایع در ایران دوره قاجار بود و تلفات بسیاری نیز به بار میآورد. در این مقاله جنبه های گوناگون این بیماری از دیدگاه تعدادی از سیاحان که برخی از آن ها پزشک نیز بودند بررسی شده است . نتایج تحقیق حاکی از توجه این سیاحان به روش های درمانی طب جدید در مقابل روش های درمانی طب سنتی ایرانی است .
خلاصه ماشینی:
"» (فووریه ، ١٣٦٨، ص (354 دکتر پولاک به مسافران توصیه میکند برای جلوگیری از ابتلای به مالاریا در مسافرت ها لباس گرم با خود همراه داشته باشند؛ عطش خود را به جای آب با چای فرونشانند؛ مقداری گنه گنه ، داروهای قیآور و ملین و از همه بهتر نمک فرنگی (سولفات منیزی )١٧ با خود داشته باشند؛ زیر آفتاب تند قرار نگیرند؛ ناگهان حرکت سریع را به آرامش و استراحت تبدیل نکنند و برعکس ؛ از تلاش بسیار و خستگی فوق العاده خودداری ورزند؛ در کنار جویبارها چادر نزنند، بلکه جایی مرتفع تر را برای این کار برگزینند؛ در فصل پاییز هرگز به مناطق تب خیز نروند؛ اروپاییان در این فصل به ایران نیایند و چنانچه آمدند در خانه ای یا چادری در کوهستان ساکن شوند.
(پولاک، ١٣٦١، ص ٤٩٢ و (493 درمان تب لرز درباره شیوه درمان تب لرز در طب قدیم و سنتی ایران در سفرنامه های مورد بررسی جز موارد معدودی که درباره درمان برخی تبهاست ، اشاره مشخصی نشده و حتی پولاک نیز که معمولا درباره درمان بیماریها در طب قدیم نوشته است به این موضوع اشاره ای نکرده و در عوض درباره شیوه طب اروپایی برای درمان مالاریا مفصلا توضیح داده است .
البته چنان که پیش از این گفته شد رفتن به ارتفاعات و مناطق کوهستانی از شیوه های درمان این بیماری در میان ایرانیان بود که مورد تأیید پولاک و فووریه که خود از اطبای غربی بودند نیز قرار گرفته و در واقع وجه مشترک درمان مالاریا در طب سنتی ایران و طب غربی بوده است ."