چکیده:
اصطلاح صلب و ترائب و مفاهیم وابسته به آنها، در متون دینی و پزشکی بارها با معانی گوناگونی به کار گرفته شده اند. حکمای دوران اسلامی با استناد به آیات قرآن و منابع گذشته به نقش صلب و ترائب در فرآیند باروری اشاره کرده اند. آنها در تعریف و تشریح محدوده صلب و ترائب ، نظرات گوناگونی داشته اند و منافع زیادی را برای آنها بیان کرده اند. این مطالعه با بررسی کتاب های تفسیر قرآن و احادیث و منابع پزشکی ایران به تعریف و تشریح و ذکر منافع صلب و ترائب پرداخته و تا حد امکان به تطبیق آن با منابع آناتومی و فیزیولوژی و موارد کاربردی آن اشاره کرده است . در مجموع به نظر می رسد اصطلاح صلب و ترائب مربوط به جنس خاصی از زن یا مرد نیست ، بلکه در هر دو مشترک است و با مشارکت همدیگر به مثابه مسیری جهت تشکیل و تکمیل فرآیند باروری و تولیدمثل کاربرد دارد و شواهد موجود در منابع طبی کهن و امروزی، گواه این مطالب است . علاوه بر آن ، منافع صلب در متون گذشته با علوم رایج اختلافاتی دارد؛ به طوری که صلب علاوه بر نقش کامل FUNCTIONAL SPINAL UNIT در گفتار مفسران و حکماء در بسیاری از موارد به منزله عامل انتقال نسل و وراثت و نقش مستقیم در قدرت باروری دارد که امروزه این عملکرد از طریق سلول های بنیادی در مغز استخوان ، سیستم ایمنی و اتونوم تا حدودی قابل توجیه است . در زمان های گذشته با اینکه امکانات میکروسکوپی وجود نداشت ، تشریح جزئیات بدن انسان تا حدود زیادی به درستی ثبت شده است . هم چنین تجربه های پیدرپی
خلاصه ماشینی:
"به نظر میرسد در دیدگاه اطبای گذشته ، اسباب تولید منی و تکمیل فرآیند باروری در قالب مسیر عروق غلاظ و یکسری از عروق بی نام به ویژه از طریق صلب و ترائب با مشارکت اعضای کل بدن صورت گرفته ، که این فرآیند در برخی از متون گذشته گزارش شده است (عقیلی خراسانی، ١٣٨٦ش .
). که به نظر میرسد برخی اطباء، با استناد به آیات شریفه «فلینظر الانسان مم خلق خلق من ماء دافق یخرج من بین الصلب و الترائب »؛ برداشت های گوناگونی داشته و وجود دو رگ پشت گوش یعنی مسیر اول و دوم عروق غلاظ یا موازی با مسیر صلب و و جلوی بدن موازی با مسیر ترائب در نظر گرفته شده که در طب چینی با اسامی کانال جلویی mai Ren (رگ باروری) و کانال پشتی Du mai (رگ کنترل کننده ) در نظر گرفته و تفسیر می شود(همدانی، ١٣٨٦ش .
) به همین دلیل نگاه مفسران قرآن کریم به مفهوم صلب و ترائب ، و نقش آن ها در پدیده تولید مثل و ارتباط آن با مراکز زایای استخوانی به ویژه استخوان های ستون فقرات و قفسه سینه (مرکز سلول های بنیادی بعد از بلوغ ) بوده ؛ و بیشترین سلول های بنیادی (STEM CELL) با فعالیت خونسازی و ایمنی از این طریق به جریان خون راه پیدا کرده ، بنابراین انتقال ژنوم ها و کروموزوم ها نیز به نسل بعد از این طریق اتفاق میافتد (گایتون ، ١٩٩٦م ."