چکیده:
پیامبر اسلام (ص ) در واپسین سفر خود به مکه و دریکی از مهم ترین اجتماعات مسلمانان، مکلف شد تا تداوم بعثت و کمال دین و اتمام نعمت را با انتصاب جانشین خویش به فرجام رساند؛ اما مدتی نگذشت که وصیت نبی مکرم اسلام در هیاهوی سقیفه به فراموشی سپرده شد و سیر حوادث، فرجام ناخوشایندی را برای غدیر رقم زد.رخدادهای سرنوشت ساز این دوران یعنی ازاجتماع غدیرخم تا برگزاری جلسه سقیفه بنی ساعده، در زمینه شناخت روند تحولات سیاسی و مذهبی تاریخ صدر اسلام، آن چنان از اهمیت برخوردار است که توجه همه جانب های را به تحلیل موشکافانه وقایع سه ماهه آخر حیات پیامبر اسلام میطلبد. این مقاله قصد دارد تا با نگاهی به دو روایت از حوادث این ایام، یعنی روایات مندرج در کتابهای تاریخ یعقوبی و تاریخ طبری، به عنوان دو منبع اصلی برای شناخت رویدادهای تاریخی اسلام، به واکاوی تحولات و سیر تغییرات پدید آمده در فاصله وقایع غدیر تا سقیفه بپردازد. این رویکرد که مساله
مهم جانشینی و خلافت را مدنظر قرار داده، می کوشد تا ثابت کند که نقشه راه
طراحان برتری طلبی قریش و محدودیت زمانی برای تثبیت سفارش پیامبر در
غدیر بود که باعث شد ثمره توصیه رسول خدا برای جانشین شایسته خویش،
درجریان اجتماع سران قریش به بار ننشیند.
خلاصه ماشینی:
"ق) و مقارن با ضعف نهاد خلافت ، کار تألیف و ترجمه رونق بیشتری یافت و در رشته های مختلف تاریخ نگاری از جمله : فتوح، سیره، تاریخ جزیره العرب و خاصه تاریخ محلی و تاریخ عمومی و نویسندگان متعددی، متون ارزندهایی را تألیف کردند؛ اما از میان دهها تاریخ نویس برجسته و صاحب اثر این دوران، به زعم نگارندگان، دو نفر بر دیگر همگنان خودبه دلیل تقدم زمانی و تفصیل مطلب ، اولویت دارند: یکی احمدبن ابی یعقوب مشهور به یعقوبی و دیگری ابوجعفر محمدبن جریر طبری.
پیامبر نگران از این که مبادا مهاجر و انصار، هر کدام با دلایل خاص خویش وصایای حجه الوداع و غدیر را به فراموشی به سپرند چون هر یک در تدارک و تلاش برای سبقت بر یکدیگر در قبضه قدرت و جانشینی پیامبر بودند و پیامبر نیز به خوبی میدانست که اگر سپاه اسامه راهی شام شود و مهاجر و انصار همگی، سپاه را همراهی کنند، وصیت غدیر در غیاب آنان، تحقق مییابد و کشمکش بر سر جانشینی او در میان انصار و مهاجر وجود نخواهد داشت اما تلاشها و برنامه ریزی قبلی برای به خلافت نرسیدن علی (ع ) به علت کمی سن و جوان بودن او زمزمه زبانها بود.
اشارات وی به اخبار علویان وقیامهای شیعی، به همراه اشارات صریح به احادیث نبوی در باب اهل بیت و هم چنین بیان تفصیلی تاریخ دوره خلافت امام علی (ع )، وی را طرف اعتماد شیعیان در اثبات دیدگاههای تاریخی خود در خصوص ماجرای جانشینی پیامبر (ص ) ساخته است به ویژه که در نگارش تاریخ ، به مدد ترکیب روایات ثقه و نقد اخبار واصله ، جامع ترین گفتارها و روایت ها (یعقوبی، ١٣٦٦: مقدمه ، ٣٥٥."