چکیده:
حرکت جوهری و حدوث جسمانی نفس از جمله اصول مهم حکمت متعالیه است که پذیرش یا رد آنها پیامدها و عواقب گوناگونی در پایش مسیر فلسفی یا اخلاقی به همراه خواهد داشت . در این مقاله به برخی از لوازم و پیامدهای اخلاق _ تربیتی این دو نظر یه پرداخته شده که عبارت اند از: تأثیر افعال و رفتار در ملکات اخلاقی، نقش نیت در تکامل و رشد انسان ، اثر معاش در معاد، جسمانیة الحدوث و روحانیة البقا بودن اخلاق ، نوع الانواع نبودن انسان ، تبدیل علم ، حیات و قدرت از محمول بالضمیمه به نحوة وجود، پیوند طبیعت و ماورای طبیعت ، تبیین دقیق نظام آفر ینش و ارتباط آن با خدا، کنار نهادن کبر و انانیت .
خلاصه ماشینی:
"بنابراین پرسش اصلی پژوهش حاضر از این قرار است : آثار و پیامدهای اخلاقی _ تربیتی نظریات حرکت جوهری و حدوث جس_مانی نفس چیست ؟ ازآنجاکه کوشش تربیتی در درجة نخست عملی است و نظریات فلسفی، نظری محض اند، رابطة فلسفه با تعلیم و تربیت از دیرباز مدنظر نظریه پردازان ای_ن ح_وزه ب_وده است .
تأثیر افعال و رفتار بر ملکات اخلاقی و شکل دهی انسان بر مبنای حرکت جوهری ، انسان پیوسته در حال ساختن و تغییر دادن خود است ؛ لذاکردار او، صرفا عرضی برای وجود او تلقی نخواهند شد، بلکه سازندة وجود او خواهند بود.
برخی درصدند این گونه آیات را و دیگر آی_ات شیطان یا فرشته خواندن انسان را حمل بر تشبیه و مجازکنند؛ حال آنکه م_یتوان ط_بق م_بنای حرکت جوهری و جسمانیة الحدوث بودن و روحانیة البقا بودن روح ، آنها را ح_قیقی دانست و گفت انسان هر آنچه انجام میدهد کم کم به همان صورت مصور میشود (جوادی آملی، ١٣٨٧، ص ٣٢٥).
. عتأکید شده که هر کس چهل روز اخلاص راپیشة خود سازد، چشمه های حکمت از قلب او به زبانش جاری میشود (کلینی، ١٣٦٥،ج ٢، ص ١٦)، حاکی از همین سیر جوهری نفس انسان و نقش آفرینی نیت مخلصانة فرد در این میان است .
صدرالمتألهین هنگام تبیین اصول و مبادی موردنیاز برای اثبات معاد جسمانی، یک اص_ل را ب_ه حرکت و اشتداد جوهری نفس انسان اختصاص داده (صدرالمتألهین ، ١٣٦٨،ج ٩، ص ١٨٦؛ همو، ١٣٦٣، ص ٥٩٦؛ همو، ١٣٨١الف ، ص ١٨) و به کمک آن برخی اشکالات و شبهات م_طرح شده دربارة معاد جسمانی را پاسخ داده است ."