چکیده:
بنابر باور غالب، شکلگیری و ثمر بخشی گفتوگوی ادیان بیش از هر چیز مبتنی بر گشودگی نسبت به دین دیگر و به رسمیت شناختن «دیگری دینی» است، به گونهای که باید پذیرفت دین دیگر هم واجد بهره و نصیبی از حقیقت است و متدینان به آن نیز که اینک طرف گفتوگو قرار گرفتهاند واجد حظی از نجات و رستگاری هستند. اما پرسش مهم این است که بر پایه کدام بستر الهیاتی میتوان تکثر دینی را ارج نهاد و چنین سهمی از حقیقت و نجات را برای دیگر ادیان در نظر گرفت؟ امروزه واکاوی ابعاد این مساله و جستجو برای یافتن بهترین پاسخ به آن در الهیات ناظر به ادیان، پیگیری میشود. سه رویکرد انحصارگرایی، شمولگرایی و کثرتگرایی که هر یک متضمن تفسیر الهیاتی ویژهای نسبت به دیگر ادیان است، الگوهایی هستند که با گذشت زمان در دل الهیات ناظر به ادیان شکل گرفتهاند و بخت و اقبال خود را در سامان دادن پاسخی به مسئله دیگری دینی آزمودهاند. این مقاله در صدد است تا پاسخهای فوق را مورد ارزیابی قرار دهد. پژوهش حاضر از روش تحقیق کیفی بهره میگیرد و بر این پیش فرض استوار است که الگوهای کلاسیک الهیات ناظر به ادیان، از شکل دادن بستر الهیاتی مناسبی برای گفتوگوی ادیان به گونهای که «دیگری دینی» را به رسمیت بشناسد و هم زمان التزام و هویت دینی مشارکان در گفتوگوی ادیان را پاس دارد، قاصر است.
خلاصه ماشینی:
"شمولگرایان، با تأیید دیگر ادیان و پذیرش نقش آنها در طرح نجات خداوند، برابر انگاری ناصواب کلیسا و ملکوت خداوند را که در الهیات انحصارگرا شایع بود، پشت سر نهادند و غیر مسیحیان و سنتهای دینی ایشان را به مثابه همراهانی در مسیر ملکوت خداوند باز شناختند و بدین طریق در صددند تا از دیدگاه تنگنظرانه نسبت به «دیگری دینی» دوری گزینند.
گرچه شمولگرایان خود بر این امر تأکید دارند که تفاوتهای میان مسیحیان و غیر مسیحیان نیز باید مورد توجه قرار گیرد و گفتوگوی ادیان را زمینه بینظیری برای لمس اینگونه تفاوتها به حساب آوردهاند، اما نباید از نظر دور داشت که تفاوتهایی که در الهیات شمولگرا مورد توجه قرار میگیرد، عمدتا ناظر به تعارضاتی است که میان مسیحیت و دیگر ادیان در باب مسئله نجات وجود دارد.
طرفین گفتوگوی ادیان اگرچه به سنتهای دینی متفاوتی تعلق دارند، اما وقتی در تماس با مظاهر، آموزهها و زندگی «دیگری دینی» قرار میگیرند و در این میان، چیزی خوب، حق و یا مقدس مییابند که بر پایهی الهیات کثرتگرا مظهری از انکشاف الهی است، چنین شخصی نمیتواند ذهن و ضمیرش را در برابر حقیقتی که یافته است گشوده نگاه ندارد (Schmidt-Leukel, 2009: 49).
»Young people's identity formation in mixed-faith families: continuity or discontinuity of religious traditions?» Journal of Contemporary Religion, Vol 25, Pp. 67-87.
Postcolonial theology of religions: particularity and pluralism in world Christianity, London New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
Encountering religious pluralism: the challenge to Christian faith & mission, Downers Grove: InterVarsity Press."