چکیده:
در الهیات ادیان، این مساله که سرانجام آدمی چه خواهد شد و نجات او از دردها و رنج ها چگونه ممکن است، همواره از پرسشهای کلیدی بوده است. تاکنون سه دسته نظریۀ عمده به نامهای انحصارگرایی، شمولگرایی و کثرتگرایی در باب مقوله نجات اخروی انسان در مباحث کلامی قدیم و جدید، شناخته شده است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است آیا میتوان نظریۀ صدرالدین شیرازی دربارۀ نجات را نیز در یکی از این دستهها جای داد یا این که صدرا، مانند بسیاری از ابداعات خود در فلسفه، در اینجا نیز سخنی تازه دارد. در این مقاله نشان داده خواهد شد که صدرا، با تشکیکی دانستن مفهوم نجات، نظریه بدیلی در کنار نظریه های فوق، ارائه می کند که آن را شمول گرایی فراگیر می توان نام نهاد.
خلاصه ماشینی:
com@Alisedaghat٢ مقدمه در الهیات ادیان ، این مساله که سرانجام آدمی چه خواهد شد و نجات او از دردها و رنج ها چگونه ممکن است ، همواره از پرسش های کلیدی بوده و امروزه نیز همچنان در حوزة کلام جدید و فلسفه دین مورد توجه و مداقۀ الهیدانان و فیلسوفان است .
سؤال اساسی این است که آیا میتوان صدرا را نیز مانند سایر اندیشمندان ، در یکی از این دسته بندیهای سه گانه جای داد یا این که دیدگاه او قابل انطباق دقیق با هیچ یک از آنها نیست و در این زمینه سخنی بدیع به شمار میآید؟ نظریه های سه گانۀ نجات برای روشن شدن این مساله که آیا نظر صدرا در زمینۀ نجات مطابقتی با نظریه های سه گانۀ رایج در این باب دارد یا خیر، ابتدا به سه نظریۀ رایج دربارة نجات میپردازیم و سپس دیدگاه صدرا را در این زمینه بررسی میکنیم و با ارائۀ شواهد متعدد، نشان خواهیم داد که نظریۀ نجات صدرا نمیتواند در هیچ کدام از این سه دسته قرار گیرد و در حقیقت شق چهارم و بدیلی در کنار دیدگاه های رایج در این زمینه است .
این محمل ، یا یک فرد خاص (همچون عیسی(ع ) از نظر مسیحیان و محمد(ص ) از نظر مسلمانان )، و یا مجموعه ای از افراد است (مثلا بودهی ستوه ها در مکتب بودایی مهایانه ) و خداوند منحصرا از طریق همان تجلی با انسان ها سخن میگوید یا در میان آنها حضور دارد.
5. Hick, John, "Pluralism", vol.
٦ صدرا معتقد است که این افراد کسانی هستند که خداوند متعال در قرآن کریم از آنها با نام «اصحاب الیمین »٧ یاد میکند و به درجه ای از نجات دست مییابند که او آن را سعادت خیالی ،٨ ظنی ٩ یا وهمی ١٠ مینامد.