چکیده:
پژوهش حاضر به بررسی فرآیندهای واجی تقویت"درج، انسدادی شدگی و واک دارشدگی" در 12 گونه کرمانی، نظیر بافت، بردسیر، بم، رابر، رفسنجان، زرند، سیرجان، شهربابک، کرمان، گلباف، گوغر و میمند، بر اساس نظریه زایشی پراخته است. با توجه به گستردگی استان کرمان و تنوع بالای گونه های زبانی آن، در برخی از شهرها تلفظ بعی از آواها با یکدیگر متفاوت است. تفاوت تلفظ های یک واژه واحد با معنی واحد در هر شهر، به همراه تفاوت های جزئی آوایی، توجه نگارنده را به خود جلب کرده و تفاوت ها و شباهت های این گونه ها، با توجه به سه فرآیند مذکور در چارچوب واج شناسی زایشی، بررسی و تحلیل شده است. نگارنده، گونه های زبانی مذکور را با توجه به پراکندگی استان کرمان، به صورت تصادفی انتخاب کرده است، اغلب گونه های زبانی کرمانی دارای آثار مکتوب هستند و در صورت نیاز به داده های بیشتر، نگارنده با گویشوران مصاحبه کرده است.برخی از نتایج حاصل ای این پژوهش عبارتند از: 1-بعد از حذف همخوان چاکنایی پایانی /h/، اگر واژه بعدی با وا که آغاز شود، غلت /j/ یا /w/ درج می شود که این درج در جایگاه میان دو واکه، بستگی به مشخصه های واکه افزوده شده دارد؛ 2-در برخی از گونه های کرمانی، هموانی های /t/، /s/ و /c/، به تریتب، به جفت واک دار خود چ{d}، {z} و {} در جایگاه پایانه هجا یا پایان واژه تبدیل شده است؛ 3- در برخی از گونه های کرمانیف هموانی پییوسته و لبی /f/ یا /v/؛ به جت انسدادی خود {p} یا {b} در آغازه هجا یا ابتدای واژه تبدیل می شود..
خلاصه ماشینی:
تفاوت تلفظ هاي يک واژة واحد با معني واحد در هر شهر، به همراه تفاوت - هاي جزئي آوايي، توجه نويسنده را به خود جلب کرده و تفاوت ها و شباهت هاي لهجه - هاي کرماني، با توجه به فرآيندهاي درج ١، انسداديشدگي ٢و واک دارشدگي ٣ همخوان هاي گرفته نوعي فرآيند تقويت ، از ديدگاه واج شناسي زايشي بررسي و تحليل شده است ؛ مانند واژه هاي "کلاه و شال " colɑh/o-λ/ - در فارسي معيار، به صورت [koɑwoΣɑl] در گونۀ کرماني، واژة "اصغر" /ʔasGar / در فارسي معيار، به صورت [ʔaΡar] در گونه هاي بافتي، رابري و گلباف و واژة "آويشن " /ΑvΣa/ در فارسي معيار، به صورت [ΑpΣa?] در گونۀ بردسيري.
در اين مقاله سعي شده است تا از ديدگاه زبان شناختي و در حوزة واج شناسي زايشي، به سه فرآيند تقويت مذکور در ١٢ گونۀ کرماني در تناوب با فارسي معيار پرداخته و به سؤالات ذيل پاسخ داده شود: ١- از ميان فرآيندهاي درج ، انسداديشدگي و واکدارشدگي همخوان هاي گرفته در ١٢ گونۀ کرماني، کدام يک از بسامد بيشتري برخوردار هستند؟ ٢- دامنۀ عملکرد فرآيندهاي درج ، انسداديشدگي و واکدارشدگي همخوان هاي گرفته در گونه هاي زباني استان کرمان ، در چه ساختي مشاهده ميشود؟ ن١گ-ار١ند-ه ضدرروايرن ت پژوواههش مي بت رآتن حاقسيق ت که در چارچوب نظريۀ واج شناسي زايشي، سه فرايند واجي تقويت را در ١٥ گونۀ زباني استان کرمان مورد بررسي قرار دهد که تاکنون بررسي زبان شناختي آنها در حوزة واج شناسي و در چارچوب نظري مذکور صورت نگرفته است .