چکیده:
عنوان شعر، حکم شناسنامه ی شعر را دارد که برای بررسی و سخن گفتن در مورد یک شعر میان منتقدان و دیگر افراد، مهم محسوب مـیشـود. هـدف ایـن مقالـه ، بررسی چگونگی نام گذاری عنوان شعر در ادبیـات سـنتی و معاصـر اسـت . ایـن نام گذاریها در شعر سنتی و معاصر، با هم تفاوت هایی چشم گیر دارد. در گذشـته چندان به نام گذاری شعر توجهی نمیشده است . البته از میان قالب های سـنتی، در نام گذاری قصاید نسبت به قالب های دیگر، تاکید بیش تری وجود داشته اسـت . در شعر سنتی، مواردی مانند واژه ی ردیف ، حروف قافیه ، محتوای شعر، مخاطب ، بیت مطلع ، واژه ی کانونی و... معیارهایی برای نام گذاری شعر به شمار میرفته است . با گسترش روزنامه و نشریات در دوران معاصر و پیدایش شعر نو، درج عنوان شـعر نیز رواج یافته و به خصوص در قالب های نو، یکی از ضـروریات شـعر محسـوب شده است . در این دوران ، عنوان شعر جزیی از شعر است و در فضاسـازی، درک معنا و اندیشه ی شاعر و ایجاد خلاقیت ، تناسب با روحیات و دغدغه ها و جنسـیت شاعر، نمادپردازی و... نقش دارد و ضروری است در نقد و بررسی شعر، عنوان آن نیز مورد بحث واقع شود؛ نکته ای که تاکنون مورد توجه جدی قرار نگرفته است .
خلاصه ماشینی:
"» (خلیلی جهان تیغ و دهرامی، ١٣٨٩: ٢٤) در این میان ، ردیف های اسمی و افعال تام که تحـرک و پویـایی بـیش تـری دارند، اهمیت بیش تری نیز دارند و اگـر نـوعی خلاقیـت و تـازگی در انتخـاب ردیـف وجود داشته باشد، عاملی میتواند باشـد کـه بـر اسـاس آن ، ردیـف بـه عنـوان معیـار نام گذاری شعر، محسوب شود.
ک: دولتشاه سمرقندی، ١٣٣٨: ٥٨) اشعار مدحی نیز بر اساس نام ممدوح نام گذاری شده اند؛ اما این عنوان ها دقیق نیست و موجب کاربرد عنـوان هـای یـک سـان برای چندین شعر شده است ؛ آن چنان که در دیوان سنایی بیسـت قصـیده بـا عنـوان «در مدح بهرامشاه » آمده است .
نام گذاری شعر بر اساس مطلع این نوع نام گذاری رایج ترین شیوه بـرای اشـاره کـردن بـه اشـعار سـنتی در تـذکره هـا بوده است که هنوز نیز رواج دارد و بسیاری از محققان و کسانی که در مورد شعر بحث میکنند، برای اشاره به شعری خاص ، بیت مطلع را ذکر میکنند.
علاوه بر این مورد، عنوان برخی شعرهای دیگر نیز با حرف اضافه شروع شده است ؛ ماننـد «و تباهی آغاز شد» (شاملو، ١٣٨٩: ٩)، «و حسرتی» (همان : ٦٦٥)، «و چون نوبت به ملاحان ما فرارسد»(همان : ٨٤٦)، «و شکسـتم و دویـدم و فتـادم » (سـپهری، ١٣٨٩: ١٥٨)، «و چـه تنهـا» (همان : ١٦٢) سپهری حتی نام یکی اشعار خود را حـرف عطـف «و» و شـعر دیگـری را «تـا» قرارداده (همان : ١٤٤ و ١٥٣) که این پدیده نیز در عنوان های شعر معاصر، نـوعی خلاقیـت بـه شمار میآید."