چکیده:
معناشناسی مطالعه علمی معانی، کلمات، عبارات و جملههاست که به پیدایش معنا و سیر پیشرفت و دگرگونیهای آن میپردازد و روابط معنایی بین مفاهیم مختلف را شناسایی و شبکهای از معانی مرتبط با هم را استخراج میکند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی با رویکرد قرآنی- روایی به بررسی طرحهای تصوری معناشناسی شناختی در قرآن کریم و بیانات امام علی(ع) با تکیه بر مصادر اهل سنت پرداخته و در انتها نتیجه میگیرد که آیات مختلف قرآن جهت اقناع مخاطب و فهم بهتر مفاهیم برای همگان، بیان طرحهای تصوری را اتخاذ نموده که با تدبر در سخنان امام علی(ع) نیز در پارهای موارد میتوان این طرحها را استنباط نمود.
خلاصه ماشینی:
چراکه مشتمل بر مجاز عقلی است(سیوطی، 1407، 2: 152) ﴿و إن الذین لا یؤمنون بالآخرة عن الصراط لناکبون﴾ (مؤمنون/ 74) حضرت علی علیه السلام در تبیین واژه «صراط» میفرمایند: «عن ولایتنا»(حسکانی، 1411، 1: 524) خداوند متعال در این آیه صراط را به عنوان استعاره برای ولایت بیان نمودهاند و ولایت را چون راهی مستقیم دانسته و به صورت امری محسوس(حاوی حجم و فضا) بیان نموده که گام نهادن در آن را ایمان واقعی و بر عکس افرادی را که از پذیرش ولایت سرباز میزنند همچون افرادی میداند که از راه مستقیم رویگردان بوده و در انحراف و اعوجاج میباشند.
﴿علی سرر موضونة﴾(واقعه/15) خداوند متعال در آیه مبارکه حال مؤمنان را بیان میکند که بر تختهایی جواهرنشان نشستهاند؛ در این آیه به خاطر اینکه مخاطب، مراد الهی را دریابد از جایگاه مؤمنان به عنوان تختهایی همچون تختهای دنیوی یادشده که فضایی را اشغال کرده و محلی میباشند جهت نشستن و خوابیدن هرچند ماهیت واقعی آن تختها چنین نیست چراکه امام علی(ع) در تفسیر «سرر» میفرمایند: «علی منابر من نور»(ابن عربی، 1422، 2: 311)؛ بر منبرهایی از نور قرار گرفتهاند.
امام علی علیه السلام در اینجا از طرح تصویری حجمی جهت تبیین واژه بهره برده و واژه «بطن» را در قالب استعاره مکنیه مطرح نمودهاند، در قالبی کنایی آیه را تفسیر نمودهاند تا ذهن مخاطب را به کنکاش و تدبر مشغول نموده و با این بیان پرده از اعجاز هرچه بیشتر قرآن مجید بردارند؛ تشبیه کشتی به شکم مادر اشاره به مراحلی از خلقت آدمی است، خلقتی که از طرف خالق شفیق و مهربان است، خالقی که از مادر دلسوزتر بوده و محبت و دوستیاش 99 برابر مادران است.