چکیده:
جنبش های اجتماعی که در سال های گذشته در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به وقوع پیوست،
بسیاری از معادلات منطقه ای و جهانی را به هم ریخت. در این مقاله ریشه های شکل گیری این
جنبش ها باتوجه به مولفه های شرق شناسی ادوارد سعید نشان داده شد. روش تحقیق این مقاله روش
مقایسه ای و روش گردآوری داده ها کتابخانه ای است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که
اندیشه شرق شناسانه سعید از یک سو زمینه ساز شکل گیری گفتمان مقاومت شد و از سوی دیگر
ازطریق وارد کردن حاشیه و دیگری )شرق( در متن، زمینه شکل گیری یک جامعه فاقد مرکز ازطریق
محور شدن یک سری ایده های جهان شمول شده است. این ایده های جهان شمول از یک طرف منطق دو
انگارانه غرب را تضعیف کرده و ازطرف دیگر نوعی نماد برای مرزبندی با گفتمان شرق شناسی شد.
بنابراین این هویت گرایی اسلامی و بومی باعث شکل گیری نظام چندمرکزی شد و مشروعیت گفتمانی
غرب را با چالش رو به رو کرد . سعید بر این باور بود که نباید با اصول و مبانی غرب به مقابله با
شرق شناسی پرداخت، بلکه با تاکید بر ارزش های جهان شمول همچون آزادی، یکتاپرستی، نفی ظلم و
تبعیض، عدالت گرایی، عقلانیت، صلح جویی، حقوق بشر و کرامت انسانی که ریشه در جهان بینی
اسلامی دارد، باید در برابر اندیشه شرق شناسی مقاومت کرد. بنابراین باتوجه به اینکه ریشه این
ایده های جهان شمول در فرهنگ اسلامی است، این کشورها ازطریق تاکید بر این ایده های جهان شمول
به نوعی به مقابله با گفتمان شرق شناسی پرداختند و از این طریق توانستند برای خود هویتی مستقل بر
مبنای فرهنگ اسلامی ایجاد کنند.
خلاصه ماشینی:
نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که اندیشۀ شرقشناسانۀ سعید از یک سو زمینهساز شکلگیری گفتمان مقاومت شد و از سوی دیگر ازطریق واردکردن حاشیه و دیگری (شرق) در متن، زمینۀ شکلگیری یک جامعۀ فاقد مرکز ازطریق محورشدن یکسری ایدههای جهانشمول شده است.
این هژمونیگرایی سیاسی غرب با واکنش از سوی کشورهای شرق بهویژه جهان اسلام همراه بود که نمونۀ آن جنبشهای اجتماعی خاورمیانه است.
سعید سعی میکند با گفتمان شرقشناسی و هژمونی غرب که سعی در بهحاشیهبردن هویت بومی و اسلامی داشتند، به مقابله برخیزد؛ زیرا گفتمان شرقشناسی، تواناییها و قابلیتهای شرق را نادیده میگرفتند و منجر به شکلگیری دوگانگی هویتی بین شرق و غرب شده است.
جنبشهای اجتماعی خاورمیانه نوعی مقاومت در برابر گفتمان شرقشناسی است که ازطریق تأکید بر ارزشهای مرکزی اسلام سعی دارد تا مطلوبیتهای جهان غرب را براساس قالبهای گفتمانی کاملا متفاوتی بازنمایی کنند و تغییر اجتماعی در سطوح مختلف ایجاد کند.
بنابراین وی معتقد است که نباید با اصول و مبانی غرب به مقابله با شرقشناسی بپردازیم، بلکه با تأکید بر ارزشهای جهانشمول که ریشه در اسلام دارد، باید در برابر گفتمان شرقشناسی مقاومت کرد.
وی معتقد است که برای ازبینبردن دوگانگی هویتی، نباید با اصول و مبانی غرب به مقابله با شرقشناسی بپردازیم، بلکه با تأکید بر ارزشهای جهانشمول که ریشه در اسلام دارد، باید در برابر گفتمان شرقشناسی مقاومت کرد.