چکیده:
بحران اجتماعی مفهومی امروزین است که در ادبیات علوم اجتماعی معاصر تولید گردیده و نمی توان معادل عینی برای این مفهوم در قرآن کریم یافت؛ ازاین رو، به منظور دستیابی به تعریف قرآنی از آن، مفاهیم قرآنی معادل بحران را یافته و در یک پویش تحلیلی، واژگان مرتبط را تحلیل نموده ایم. روش انتخاب واژگان قرآنی بر اساس دو ملاک است: حوزه معنایی مشابه و مصادیق خارجی مشترک. این روش نوعی نگاه معناشناسانه ایزوتسویی به منظور فهم مفاهیم قرآن کریم است. دوازده واژه استخراج گردید و سپس در تحلیلی مفهومی با مفهوم متعارف بحران اجتماعی مقایسه و در قالب نسبت های منطقی چهارگانه بیان شد. بررسی تحلیلی نشان می دهد: وقوع بحران اجتماعی امری مطلوب نبوده و مواجهه منفعلانه با آن پذیرفته نیست؛ در دیدگاهی فعال و پویا، بحران اجتماعی طبیعت خلقت جامعه انسانی و سنت الهی است؛ بحران امتحانی حتمی محسوب و غیرمنتظره نیست و مومن رویارویی با آن را فرصتی برای رشد می داند؛ بحران مفهومی دو وجهی است از فرصت و تهدید، مدیریت قرآنی بحران های اجتماعی رویکردی فعال است.
خلاصه ماشینی:
"سؤال اصلی پژوهش آن است که قرآن کریم منبع اندیشه و معرفت دینی است، آیا در آموزه های قرآنی شاخص ها یا دست کم واژگانی وجود دارد که بر اساس آنبتوان نسبت آنها را با مفهوم بحران مورد ارزیابی و تحلیل قرار داد؟ سؤالات فرعی دیگری پاسخ داده می شود؛ از جمله: نگاه قرآن به بحران های اجتماعی چیست؟ آیا رویکردی فعال دارد و یا منفعل؟ نسبت جهان بینی قرآنی و بحران های اجتماعی چیست؟ ازآنجاکه مفهومی کاملا مطابق با مفهوم نوین بحران اجتماعی در قرآن یافت نمی گردد، واژه های مرتبط با مفهوم بحران را کشف و تحلیل نموده، با مفهوم مصطلح بحران در علوم اجتماعی مقایسه می نماییم و در نهایت، در نتیجه این مقایسه های مفهومی، دیدگاه و تعریف قرآن کریم به مفهوم بحران را بیان می کنیم.
اگر ما «بحران» را مفهومی دوگانه از تهدید و فرصت بدانیم، می توانیم بین این تعریف از بحران و مفهوم «بلا» در معنای مثبت، که فرصت و لطفی برای رشد کمال بندگان است و معنای منفی آن، که غضب الهی است، ارتباط معنایی برقرار کرده و بلا را از مصادیق «بحران» در جامعه دینی بدانیم؛ بنابراین، نسبت این دو مفهوم عموم و خصوص مطلق خواهد بود.
واژه رعب در قرآن کریم در 5 مورد استعمال شده است که در 4 مورد اشاره به ایجاد ترس در دل های کفار و مشرکان توسط خداوند متعال (آل عمران: 151؛ احزاب: 26؛ انفال: 12؛ حشر: 2) و یک مورد هم مربوط به هیبت اصحاب کهف است (کهف: 18)، در نتیجه، این واژه نمی تواند ارتباط چندان مستقیمی با وضعیت بحرانی داشته باشد و تنها در برخی موارد محدود اشتراک دارند.
مفهوم «ضرر» در قرآن کریم و مفهوم «بحران» دارای معانی و مصادیق مشترک هستند و همان گونه که بحران با سختی و مشقت همراه است، «ضرر» نیز از گرفتاری و سختی سخن می گوید و ارتباط این دو مفهوم، عموم و خصوص مطلق خواهد بود."