چکیده:
در موضوع «سهوالنبی» یا «عصمه النبی» دیدگاه عالمان کلام و تفسیر گوناگون است. برخی دیدگاه «توقف» و برخی دیدگاه «امکان کلی سهوالنبی» و برخی دیگر بر دیدگاه کلی «عصمه النبی» پافشاری دارند. در این میان، دیدگاه شیخ صدوق، که سهو را به «اسهاء» از سوی خداوند تفسیر نموده، و دیدگاه شیخ مفید، که به این دیدگاه به طور جدی انتقاد کرده، از دیگر دیدگاه ها شهرت بیشتری یافته است. در خاستگاه دیدگاه سهوالنبی، افزون بر امر سیاسی، می توان به برخی از آیات و روایات هم اشاره کرد که شیخ صدوق بیشتر با نگاه به روایات به دیدگاه «سهوالنبی» گرایش یافته است. اما شیخ مفید آن ادله را نقد و ایراداتی بر این دیدگاه وارد نموده است. از سویی دیگر، محقق شوشتری آن ایرادها را مردود دانسته است. در این مقاله، دلایل سهوالنبی در بوته نقد قرار گرفته است؛ همان گونه که دلایل عصمت النبی در عرصه قرآن و حدیث و کلام تبیین شده است.
خلاصه ماشینی:
"3. امکان سهو و فراموشی تا حد اختلال در عقل شیخ طوسی در پاسخ دیدگاه جبائی که می گوید سهو و فراموشی در پیامبران راه دارد، برخلاف شیعه که هرگونه سهو و فراموشی را از ایشان نفی می کنند، می نویسد: این سخن ناصواب است؛ زیرا ما بر این باوریم که سهو و فراموشی در ابلاغ وحی الهی پذیرفته نیست، اما در غیر وحی، سهو و فراموشی بر پیامبر تا جایی که به کمال عقل ایشان آسیبی وارد نسازد، جایز است؛ همان گونه که خواب بر ایشان عارض می گردد و بیماری به سراغ ایشان می آید، خواب خود نوعی سهو شمرده می شود (طوسی، بی تا، ج 4، ص 165).
محققان اهل سنت در مقام توجیه این روایات، چنین گفته اند: این گونه سهو در افعال، از آن نظر اتفاق می افتد که رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله، الگو و سرمشق رفتار دیگران قرار گیرد و امت مسلمان خود را در این زمینه جدای از پیامبر نبیند (قاضی عیاض، بی تا، ج 2، ص 272)؛ یعنی تحقق یافتن این قبیل رخدادها در سیره رفتاری آن حضرت، به گونه ای بیانگر احکام الهی است و بیان احکام نیز واجب است؛ به ویژه که شخص پیامبر از مسلمانان خواسته اند تا رفتارشان را ملاک عمل خود قرار دهند؛ مثل «صلوا کما رأیتمونی اصلی»؛ همان گونه که می بینید من نماز می خوانم شما هم بخوانید (ابن حجر عسقلانی، 1408ق، ج 3، ص 111)."