چکیده:
در داستانهای کوتاه قرآنی عناصر داستانی (اجزای داستان که در راستای تأمین هدف گوینده در قالب خاصی ریخته شده است) قبل از هر چیز در خدمت هدف و پیام تربیتی و هدایتی داستان است. بنابراین، از عناصر داستانی به اندازهای بهره گرفته میشود که هدف تأمین شود. معمولا داستان کوتاه از عناصر شروع، شخصیت و شخصیتپردازی، گفتوگو، صحنه و صحنهپردازی(زمان و مکان)، درونمایه یا اندیشه و اختتامیه تشکیل شده است. این مقاله درصدد است با روش تحلیل محتوا، به بررسی و تحلیل رابطة عناصر داستانی داستانهای کوتاه در قرآن بپردازد. تمام اجزای داستان در داستانهای کوتاه قرآن، دارای پیوندی زنده با یکدیگر و در راستای تأمین هدف تربیتی داستان مورد نظر هستند.
خلاصه ماشینی:
"این مقاله با طرح این سؤال که «رابطة عناصر داستانی داستانهای کوتاه قرآنی چیست؟» درصدد است با روش تحلیل محتوا در بررسی هشت داستان کوتاه قرآنی ـ خلیفة الهی (بقره: 30 ـ 38)، بازگشت مردگان (بقره: 259)، الطاف الهی به ذیالقرنین (کهف: 83 ـ98)، رهیافتگان ـ گمراهان (یس: 13 ـ 31)، صاحب ماهی (صافات: 139 ـ 148)، پاداش صبر (صاد: 41 ـ 44)، مؤمنان در آتش!
گاهی به عناصر زمانی مانند مائة عام، یوما، بعض یوم، إلی حین، القرون، یوم، مائة ألف در داستانهای کوتاه قرآن برمیخوریم که ذکر آنها در داستان معنا، مفهوم و حکمتی دارد و از لحاظ هنری نیز در رنگآمیزی داستان و در تحلیل و ارزیابی بهتر حوادث و شخصیتها نقش تعیینکنندهای ایفا میکند.
مثلا انتخاب صحنة قریة خراب در ابتدای داستان کوتاه بازگشت مردگان (بقره: 259) و استفادة شگفتانگیز از عنصر زمان در این داستان، انسان را به یاد معاد و رستاخیز میاندازد که با هدف داستان که بیان حقیقت امر معاد است، کاملا سازگار است.
یا در داستان کوتاه الطاف الهی به ذیالقرنین (کهف: 83 ـ 98) از بسیاری از گفتوگوهایی که در این سفر طولانی به شرق و غرب عالم رخ داده، صرفنظر شده و فقط آنهایی مطرح شده است که در جهت هدف داستان، یعنی جلب رضایت و رحمت خداوند و بیرون بردن شعاع دید و اندیشة انسان از زندگی معمولی میباشد.
در داستانهای کوتاه قرآنی، آنچه در درجة اول اهمیت دارد، همان اهداف تربیتی و هدایتی است، در نتیجه عناصر داستانی که در این داستانها استفاده میشود، قبل از هر چیز در خدمت هدف و پیام تربیتی و هدایتی داستان است."