چکیده:
یکی از دغدغه های پس از انقلاب اسلامی ایران ، با توجه به ارزش های نهفته در آن ، مقوله بومی سازی علوم انسانی بوده است که می تواند روند هویت سازی نظام را نیز تقویت کند. رمز کلیدی این امر، فرانظریه های اسلامی است که راه را برای نظریه های دیگر و رویکردها و حتی تاکتیک های گوناگون ، به ویژه در زمینه های دفاعی و سیاست خارجی هموار می سازد. همه نظریه ها دارای فرانظریه هایی مختص خود هستند که به آنها شکل می دهند و مقوله های بنیادین آنها را برجسته می کنند. در فرانظریه ها سه مولفه اهمیت اساسی دارند: هستی شناسی ، معرفت شناختی و انسان شناسی ؛ یعنی نگاهی که به دنیا و نظام هستی دارند، نگاهی که به نحوه شناخت جهان دارند و روزنه ای که از آن به انسان و فلسفه وجودی انسان می نگرند. اگر درصدد شناخت نگرش امنیتی جمهوری اسلامی، تبیین یا تجویز آن هستیم ، لازم است هستی شناسی آن را با نگاهی عمیق واکاوی کنیم . نوشتار پیش رو کنکاشی درباره مبانی هستی شناسانه مکتب امنیتی جمهوری اسلامی ایران است و این ایده را مطرح می کند که به جای اینکه نگرش امنیتی ، فیزیکی ، مادی و سخت افزارانه باشد، بیشتر غیرمادی ، هویتی و نرم افزارانه است . در مکتب امنیتی جمهوری اسلامی ایران ، اهمیت زیادی به عناصر معنوی و هویت ساز داده می شود، به نحوی که خود در مقابل غیرخود مرزهای مشخصی ایجاد کند.
خلاصه ماشینی:
برخی از این کشورها سیاست های گذشته جهان سوم گرایانه و ایدئولوژیک را کنار گذاشته اند و توسعه اقتصادی را سرلوحه سیاست های کلان خود قرار داده اند؛ اما جمهوری اسلامی ایران از ورود به ائتلاف با ایالات متحده پرهیز می کند و به رغم تهدیدها و فشارهای بیرونی ، از جمله تحریم های شورای امنیت سازمان ملل و تحریم های یک و چندجانبه غرب ، رفتارهای کلان راهبردی اش را در عرصه بین المللی تغییر نداده است ؛ در حالی که بر اساس عقلانیت اقتصادی ، جمهوری اسلامی به عنوان بازیگری عقلایی که تصمیم گیری هایش منتج از محاسبه سود و زیان مادی است ، باید برای کاهش هزینه های مادی و افزایش بهره وری از فرصت های نظام بین المللی ، راهبرد کلان دنباله روی از ایالات متحده را پیگیری کند.
بر این اساس ایده های متعالی مقاومت در برابر استکبار، دفاع از مظلومان ، نفی سلطه گری و سلطه پذیری ، نفی منطق زور به مثابه عناصر و مؤلفه های هویت جمهوری اسلامی ایران ، راهبرد کلان امنیتی اش را در عرصه بین المللی شکل داده است (امام خمینی ، ١٣٧٨).
از این رو جمهوری اسلامی ایران متأثر از این عوامل از پذیرش راهبرد کلان امنیتی دنباله روی اجتناب کرده و راهبرد کلان مقاومت را برای نیل به امنیت خویش پیگیری کرده است ؛ بدین ترتیب بدون درگیری مستقیم نظامی با حافظان نظم کنونی بین المللی که محیطی در تعارض با مبانی ارزشی ایران شکل داده اند، در برابر ایالات متحده در ابعاد سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، راهبرد مقاومت را برگزیده است (٣٤ :٢٠١٣ ,Holliday).