چکیده:
هدف اصلی مقاله حاضر بررسی تحول گفتمان مجمع روحانیون مبارز است که یکی از گفتمان های سیاسی موثر پس از انقلاب اسلامی به شمار می رود. برای تحقق این هدف، لازم بود ویژگی های گفتمان مجمع روحانیون مبارز را مطالعه و نوع و میزان تحول این گفتمان را در دولت های جنگ، سازندگی و اصلاحات و دولت فعلی مشخص کنیم. برای این بررسی از نظریه گفتمان لاکلا و موفه، به عنوان چهارچوب مفهومی، و از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، به عنوان روش تحقیق، بهره گرفتیم. داده های این تحلیل از بیانیه های مجمع روحانیون مبارز از سال 1367 تا 1388 و از مصاحبه عمیق با برخی عاملان این گفتمان و تحلیل اسنادی به دست آمد. یافته های تحقیق حاکی است گفتمان مجمع روحانیون مبارز در فاصله سال های 1367 تا 1388 متحول شده است. مفصل بندی این گفتمان در مرحله پیش از رحلت امام و در دولت موسوی به این شرح بود: اسلام (برداشت ایدئولوژیک و انقلابی اسلام) دال برتر؛ و عدالت؛ اقتصاد دولتی؛ اقتدار کاریزماتیک؛ صدور یک جانبه انقلاب؛ قوت ایدئولوژی انقلابی و ارزش های انقلابی؛ حضور ارزش های خاص گرایانه؛ و تاکید بر روحانیت به عنوان مهم ترین قشر اثرگذار دال های شناور این گفتمان بودند. پس از رحلت امام و در دولت هاشمی مردم (برداشت دموکراتیک و مردم گرایانه اسلام) دال برتر؛ و عدالت؛ اقتصاد خصوصی؛ اقتدار عقلانی و دموکراسی نخبه گرایانه؛ صدور انقلاب و رابطه یک جانبه با جهان؛ ارزش های واقع گرایانه و عمل گرایانه؛ حضور ارزش های خاص گرایانه؛ و تاکید بر روحانیت به عنوان مهم ترین قشر اثرگذار دال های شناور این گفتمان بودند. در دولت های خاتمی و احمدی نژاد مردم (برداشت دموکراتیک و مردم گرایانه اسلام) دال برتر؛ و آزادی؛ اقتصاد خصوصی؛ اقتدار عقلانی و افول دموکراسی نخبه گرایانه؛ رابطه تعاملی با جهان؛ ارزش های واقع گرایانه و عمل گرایانه؛ حضور ارزش های عام گرایانه؛ و تاکید بر سایر اقشار جامعه درکنار روحانیت دال های شناور گفتمان مجمع روحانیون مبارز را تشکیل داده اند.
خلاصه ماشینی:
در دولت های خاتمی و احمدینژاد مردم (برداشت دموکراتیک و مردم گرایانۀ اسلام ) دال برتر؛ و آزادی؛ اقتصاد خصوصی؛ اقتدار عقلانی و افول دموکراسی نخبه گرایانه ؛ رابطۀ تعاملی با جهان ؛ ارزش های واقع گرایانه و عمل گرایانه ؛ حضور ارزش های عام گرایانه ؛ و تأکید بر سایر اقشار جامعه درکنار روحانیت دال های شناور گفتمان مجمع روحانیون مبارز را تشکیل داده اند.
اما این انسجام طی سال های بعد مقداری کاهش یافت (بشیریه ، ١٣٨١: ١١٣)، به صورتی که هم گرایی اولیۀ سنت و مدرنیته در گفتمان جمهوری اسلامی رو به واگرایی نهاد و نیروهای سیاسی اسلام گرا در سال ٦٧-٦٦ به دو گروه عمدٔە جامعۀ روحانیت مبارز و مجمع روحانیون مبارز تقسیم شدند.
با توجه به نکات فوق و اهمیت بررسی تحول گفتمان های سیاسی در ایران بعد از انقلاب ، سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که ویژگیهای گفتمان مجمع روحانیون مبارز به عنوان یکی از نیروهای سیاسی مهم سه دهۀ اخیر ایران چیست و چه تحولاتی در آن روی داده است ؟ چارچوب مفهومی بنیان نظری و مفهومی این مقاله نظریۀ گفتمان لاکلاو و موفـه اسـت .
مفصل بندی گفتمان مجمع روحانیون مبارز در دولت موسوی و پیش از رحلت امام مجلس دوم یکی از سرنوشت سازترین مجالس پس از انقلاب به شمار میرفت که بحث معرفی مجدد میرحسین موسوی از مهم ترین تحولات آن بود و سبب صف آرایی دو جناح اسلام گرا درمقابل یکدیگر شد (رهامی، ١٣٩٠: ٥٠).