چکیده:
فرسایش خاک در حوضه های آبخیز باعث بروز مشکلاتی مانند: از بین رفتن قشر سطحی خاک و کاهش بازدهی اراضی کشاورزی، به مخاطره انداختن عمر مفید مخازن سدها و تاسیسات آبی، کاهش قدرت باروری خاک، افزایش وقوع سیل ، تهدید امنیت غذایی بشر و غیره می شود. این تاثیرات منفی ناشی از فرسایش خاک، عملیات آبخیزداری را اهمیت می بخشد. با توجه به وسعت حوضه های آبخیز و کمبود منابع ، اولویت بندی نواحی مختلف حوضه آبخیز از نظر نیاز ضروری به اجرای طرح های آبخیزداری یکی از راهکارها است . بدین منظور در این تحقیق ابتدا واحدهای پاسخ هیدرولوژیکی (HRU)حوضه آبخیز سد لتیان استخراج گردید استخراج واحد پاسخ هیدرولوژیکی به عنوان یک رویکرد جدید می تواندکوچک ترین سطح مطالعات حوضه آبخیز را تشکیل دهد. اولویت بندی واحدهای پاسخ هیدرولوژیکی از نظر نیاز به اقدامات آبخیزداری، با استفاده از روش مجموع ساده وزنی و روش وزن دهی فرآیند تحلیل شبکه ای انجام گردید. نتایج نشان می دهد که بیشترین میزان فرسایش و در پی آن ، اولویت اول آبخیزداری مربوط به بخش شرقی دریاچه سد و بالادست حوضه با کاربری مرتع فقیر و جنس زمین رسوبی-آبرفتی و شیب ٢٦ درجه است .
خلاصه ماشینی:
و برای لایه های مربوط به شیب ، سنگ شناسی و کاربری، کلاسهای حساسیت در برابر فرسایش تعریف شدند تا در استخراج واحدهای پاسخ هیدرولوژیک ملاک عمل قرار گیرند که ویژگی هریک از کلاس های این پارامترها در جدول (١)، نشان داده شده است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) یافته ها و نتایج نتایج تحلیل ها در محیط نرم افزاری Arc Map به شرح زیر می باشد: نقشه های انواع کاربری در ٧ کلاس فرسایش ، شیب در ٢ کلاس و سنگ شناسی حوضه نیز در ٤ کلاس ، طبقه بندی شدند که کلاسهای با عدد بالاتر حساسیت بیشتر را نشان می دهد و برعکس که در اشکال زیر نشان داده شده اند و اطلاعات کلاس های مختلف آن ها در جدول (١) آورده شده است .
واحدهای پاسخ هیدرولوژیک حوضه در مرحله بعد برای اجرای مدل مجموع ساده وزنی، اوزان هریک از پارامترها با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای تعیین گردید که در جدول ٢ نشان داده شده است .
بر اساس مطالبی که گذشت استفاده از واحدهای پاسخ هیدرولوژیک در امر آبخیزداری به سبب این که واحدهایی همگن در مطالعات هستند که به سبب همین ویژگی همگن می توان نوع خاصی از عملیات آبخیزداری که متناسب با ویژگی همان واحد باشد را به کار برد، سبب شناخت عمیق تر ویژگی پارامترهای مختلف دخیل در فرسایش شده و می تواند در اولویت بندی پهنه های مختلف آبخیزداری به کار گرفته شده و موجب تسریع در کارها نیز بشود چنانچه در تحقیقی که در سال ١٣٨٥ از جباری و طالب پور به چاپ رسیده است محققان مذکور اقدام به ارزیابی حساسیت حوضه بالادست سد مهاباد به فرسایش نموده اند و از روش همپوشانی دوبه دوی لایه های GIS ای شیب ، خاک ،کاربری و ...