چکیده:
سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهادی حاکمیتی بر حسب قانون اساسی بهطورانحصاری فعالیت میکند. از سوی دیگر به دلیل فراگیری مخاطبان خود در سراسر کشور بهروشنی جزو مسائل و موضوعات حوزه عمومی قرار میگیرد. باتوجه به ویژگیهای فوق (حاکمیتی- انحصاری – عمومی) هر نوع سیاستگذاری برای مجموعة رادیو و تلویزیون در ایران مشمول تعریف خطمشیگذاری عمومی خواهد بود؛ چه آنکه طبق تعریف، خطمشی عمومی تصمیم یا فرایندی است که در قبال یک مشکل عمومی اعمال میشود. در این نوشته، ضمن معرفی سطوح و انواع نظارت کنونی بر برنامههای صدا و سیما و تحولات تاریخی آن، به برخی از مهمترین مدلهای خطمشیگذاری عمومی اشاره شده، نحوه کاربست آنان در حوزه نظارت بر برنامههای یادشده واکاوی شده است.
خلاصه ماشینی:
"در عین حال ازجمله به دلایل ذیل، نظارت و ارزیابی برنامههای صدا و سیما تحت تأثیر دیگر واحدها و نهادهای دولتی و حاکمیتی نیز قرار میگیرد: الف) تنظیم لایحه و تخصیص بودجه صدا و سیما از سوی هیئت وزیران (قوه مجریه)؛ ب) تصویب بودجه و دیگر قوانین مربوط به سازمان در مجلس شورای اسلامی؛ ج) برنامههای مشارکتی صدا و سیما با نهادهای گوناگون برای تبیین و اطلاعرسانی فعالیتهای آنان به جامعه؛ د) ایفای نقش دیپلماسی عمومی نظام جمهوری اسلامی ایران و تریبون رسمی آن در تعامل نزدیک با دستگاههای امنیتی و سیاسی- مانند شورای عالی امنیت ملی؛ هـ) نظارت سازمانهای وابسته به قوه قضائیه- مانند سازمان بازرسی- بر صدا و سیما به عنوان یک سازمان حاکمیتی؛ و) شأن نظارتی مجلس شورای اسلامی نسبت به صدا و سیما- حتی گاه در قالب تحقیق و تفحص.
شناخت، درک و بیان مسئله یا مشکل سازمان صدا و سیما در قانون اساسی نهادی مستقل عنوان شده است که رئیس آن را رهبر انقلاب تعیین میکند؛ در عین حال به عنوان مهمترین و مؤثرترین نهاد رسانهای جمهوری اسلامی ایران و تریبون رسمی حاکمیت از حساسیت ویژهای برخوردار است؛ ازاینرو به رغم انتصاب فوق، سه قوه اصلی حاکمیت نسبت به نظارت بر آن توجه داشتهاند.
9. جمعبندی بررسی مدلهای مختلف خطمشیگذاری عمومی نشان داد که گرچه به دلیل جایگاه خاص و انحصاری صدا و سیما در قانون اساسی و مجموعه شرایط فرهنگی و اجتماعی کشورمان اعمال برخی از آنها برای سیاستگذاری مقوله نظارت و ارزیابی برنامهها دچار ناسازگاری بنیادین است، ولی بسیاری از انواع آن قابل استفاده و بهرهبرداری است؛ چه آنکه نظام رسانهای کشورهای مختلف جهان نیز هر یک متناسب با اقتضائات خود، برخی شیوهها برای تعیین خطمشیهای رسانهای را به استخدام درآوردهاند."