چکیده:
تهاجم نظامی آمریکا به عراق موجب تحول نگرش جامعه بینالمللی به سیستم امنیت دستهجمعی و اعتبار و توان سازمان مللمتحد در مدیریت بحرانهای بینالمللی گردید. ارزیابی پیامدهای حمله به عراق و استمرار اشغال آن همچنان بهعنوان مهمترین معضل بینالمللی مورد تحلیل حقوقدانان و پژوهشگران روابط بینالملل قرار دارد و جای امیدواری است که تقریبا در مورد تخلف آمریکا از قواعد بنیادین حقوق بینالملل اجماع وجود دارد. صرفنظر از عدم مشروعیت جنگ عراق، مسئله تهاجم آمریکا به این کشور، رعایت حقوق جنگ و هدایت عملیات جنگی نیز قابل بررسی و تعمق است. در جریان این حمله با موارد نقص کنوانسیون حقوق بینالملل بشر دوستانه نیز روبرو هستیم. در این مقاله ضمن بررسی کنوانسیونهای چهارگانه حقوق بینالملل بشر دوستانه در صد پاسخ به این سوال اصلی هستیم؛ در حمله نظامی آمریکا به عراق موارد نقص کنوانسیونهای حقوق بینالملل بشر دوستانه کدامند؟ فرض پژوهش بر این اساس استوار است، بازداشتهای غیرقانونی نظامیان، شکنجه اسرای جنگی، غارت، کشتار غیرنظامیان، نقص فاحش کنوانسیونهای چهارگانه حقوق بینالملل بشر دوستانه در عراق محسوب میشود. با توجه به گذار تاریخی عراق از حالت اقتدارگرا به سمتوسوی دموکراسی، عدالت انتقالی در این بستر رشد نکرده است؛ که در ادامه به تکنیکهای عدالت انتقالی و اهداف آن نیز اشاره میگردد.
خلاصه ماشینی:
"قواعد این کنوانسیونها، نسبت به کشورهای غیر عضو نیز قابل اجراست؛ زیرا مقررات مندرج در آن، عرفی و مورد قبول جامعه بینالمللی است (دبیرخانهی کمیته ملی حقوق بشردوستانه، 1383: 27) رفتار با اسیران جنگی در حوزه حقوق بشر دوستانه، کنوانسیونهای چهارگانه ژنو(1949) اولین اسناد جهانی است که بهصراحت شکنجه را محکوم کرده است.
نقض کنوانسیوهای ژنو در عراق در زندانهای آمریکایی در عراق و گوانتانامو شرایط و اوضاعی برقرار است که شکنجه، رفتار وحشیانه و غیرانسانی و برخوردهای تحقیرآمیز اقدامات زشت را بهراحتی قابل اجرا میسازد و کرامت انسانی، قربانی جنگ آمریکا علیه تروریسم و نیز نظم تحقیقاتی این کشور شده، زیرا دولت آمریکا نهتنها قوانین بینالمللی و حقوق بشر، بلکه بهعمد و از سر اراده قوانین انسانی جامعه جهانی را زیر پا گذاشته شده است.
دولت آمریکا عضو این پروتکل نیست، ولی رأی مشورتی دیوان در سال 1996 در پاراگراف 78 بیان میدارد اصل تفکیک بین اهداف نظامی و غیر نظامی یک اصل بنیادین حقوق درگیریهای مسلحانه است و بههیچ وجه قابل تعلیق نیست و جزو قواعد آمره حقوق بینالملل است؛ بنابراین همه دول ملزم به رعایت آن هستند و هیچ توجیهی برای عدم رعایت این اصل توسط آمریکا وجود ندارد و نقض آن جنایت جنگی بهشمار میآید.
بعد از اشغال عراق توسط نیروهای آمریکا، اموال و موزههای این کشور مورد غارت قرار گرفته و در این خصوص آمریکاییها هیچ عکسالعملی از خود نشان ندادند در حالیکه بهموجب کنوانسیون 1954 در مورد حمایت از اماکن مقدسه و آثار باستانی و پروتکل 1999 که ضمیمه این کنوانسیون است، بر حفظ بناهای تاریخی و مقدس تأکید شده و دولت آمریکا بهعنوان دولتی اشغالگر و دولتی که توانایی کنترل اوضاع را دارد، جهت حفظ اموال، بناهای تاریخی و مقدس مطرح میگردد."