چکیده:
اسلام یک دین تمدنی و شهری است. بارزترین تاکید تاریخی بر شهری بودن اسلام، اقدام رسول خدا(ص) در نخستین سال هجرت برای پیاده کردن طرح جامع شهر یثرب بود.
در حقیقت اسلام برای تحقیق اهداف اجتماعی و دینی خویش به شهر نیاز داشت. تاریخ اسلام سرشار است از ماموریت سکونت شهروندان و اقطاع اراضی و مرابطه (مرزبانی) در سرحدات کشور اسلامی که به تدریج به شهر تبدیل شدند.
دو عاصمه عظیم اسلام بغداد و قرطبه اولی در شرق فتوحات اسلامی و دیگری در غرب آن به دلایل و شرایط سیاسی و امنیتی و اجتماعی به وجود آمدند و جزء مراکز مهم سیاسی اداری در جهان اسلام شدند. در قرن چهارم هجری این دو پایتخت عظیم از لحاظ فرهنکگ و تمدن به اوج شکوفایی خود رسیدند. وجود یکسری عوامل، زمینهساز رشد و ترقی آنها در قرن چهارم بود. البته شباهتها و تفاوتهایی در سیر رشد و پیشرفت آنان وجود داشت.
ایجاد روحیه تاهل و تسامح و آزاد اندیشی، دستاوردهای علمی و فنی در تمدن اسلام را سبب شد و در بحثهای اصلی علوم آن روز از قبیل حدیث، فقه، اصول، منطق، عرفان، فلسفه، ریاضیات، پزشکی، نجوم، شیمی، فیزیک و... نهضت نیرومند، ریشهدار و آیندهنگر تحقیقات و ترجمه جریان داشت. بنابراین در هر دو پایتخت دانشمندان بسیاری در توسعه این علوم فعال بودند ونوآوریها و دستاوردهای زیادی در علوم گوناگون از خود به جای گذاشتند.
And Cordoba.grately flourished in termes of Cultur and civilization.In both capeital cities of the Word of Islam a set of factors set the eground for the development of culture and civilization .Some of factors in their development include erudite and knowledge supportive rulers their establishing civilizeation centres their supporting the scientists and providing negligence which indicate the similarities between the two.so that the result indicate the development of Baghdad in almost all the branches of science more than Cordoba.
Some of the affecting factors in such a difference are Baghdad enjoyment of the inheritance of Iranians rich civilizeation its centrally of the World Islam Cordoba distance of the center of islam and Cordoba smallness in comparison to Baghdad . In other issues of cultur and Civilzion such az the ceremonies and civilization centres there were similarities and differences as well.
خلاصه ماشینی:
اين شهر بزرگ اسلامي که تحت سيطره امويان اندلس تا قرن ها باقي ماند در آغاز سده چهارم هجري، از لحاظ فرهنگي و تمدني، آنچنان به شکوفايي رسيد که اين پيشرفت قرطبه نگارنده را بر آن داشت تا به مقايسه آن از لحاظ فرهنگي و تمدني با بغداد، در شرق جهان اسلام بپردازد.
نکته مهمي که در اينجا بايد متذکر شد در بغداد، حنفيها و شافعيها که از مذاهب غالب بودند قياس در نزد آنان اهميت زيادي داشت ، در نتيجه به تأليف آثار زيادي دست زدند، در حالي که مالکيها که در قرطبه مذهب غالب بودند، کمتر اهل نظر و قياس بودند، ابن خلدون در اين خصوص مينويسد:«تأليفات حنفيان و شافعيان در اين فن بيش از تأليفات مالکيان است ، زيرا قياس در نزد حنفيان براي بسياري از فروع مذهبشان يکي از اصول به شمار ميرود، به همين سبب اين فرقه صاحب نظر و اهل بحث و تحقيق اند، ولي مالکيان بيشتر به اثر خبر اعتماد دارند و اهل نظر 25 نيستند.
مسلمانان پيشتر قرآن کريم را با احاديث پيامبر (ص ) و با اقوال صحابه و تابعين تفسير ميکردند، اما در بغداد تفسير قرآن از علم حديث مستقل شد و بيشتر مفسران و شارحان ، قرآن را با دلائل عقلي تفسير مي - کردند و تنها در برخي از مواقع از احاديث بهره ميجستند و تفسير در مکاتب مختلف فقهي، کلامي، و غيره رونق يافت و اين امر به دليل طرح مباحث نظري و تامل در ساماندهي در حوزه هاي گوناگون معرفتي بود که به شکل گيري رشته هاي پايدار علمي منجر شد، همانطور که پيشتر اشاره کرديم در اين تحولات ، ارتباط نزديک تر با عالمان اديان ديگر که پيامد نهضت ترجمه بوده است مؤثر افتاد و در نتيجه ي اين امر مفسران زيادي پا به عرصه گذاشتند.