چکیده:
بشر از روزی که پا بر عرصه وجود گذاشت تلاش داشت تا بر موانع طبیعی فایق آید. یکی از این موانع رودها و رودخانهها بودند که بشر توانست با راههای گوناگون از جمله با استفاده منابع ابتدایی مانند تنه درختان و خیکهای پوستی این مانع را پشت سر بگذارد. اما با ازدیاد جمعیت و گسترش جوامع انسانی و شکلگیری ارتباطات تجاری و جنگها، نیاز به پلها برای تسریع این ارتباطات پیش از پیش سبب ساختن پلهای عظیمی بر روی رودها توسط معماران و مهندسان شد. در این نوع سازه با پیشرفت بشر تکنیکها و نوآوریهای زیادی صورت گرفت تا بتوانند در مقابل قهر طبیعت دوام بیاورند. در سرزمین ایران به علت ارتفاع زیاد و داشتن رودهای متعدد که داری بستری با شیب و جریان تند بوده، موانع عمدهای بر سر راه این تبادلات فرهنگی و تجاری ایجاد میشده است از این روست که قدیمیترین پلها در فلات ایران بر روی رودها ایجاد شدهاند و در طول تاریخ پلسازی به موازت سایر شاخههای معماری به سیر تکاملی خود ادامه داده است. در این مقاله، سه پل از این پلها که بر روی رودخانه زنجانرود در دوره قاجاریه ایجاد شده، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و به علل فرهنگی موثر در شکلگیری این بناها جدا از نیازهای اقتصادی و رابطه آنها با بازار پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
در سرزمین ایران به علت ارتفاع زیاد و داشتن رودهای متعدد که داری بستری با شیب و جریان تند بوده، موانع عمدهای بر سر راه این تبادلات فرهنگی و تجاری ایجاد میشده است از این روست که قدیمیترین پلها در فلات ایران بر روی رودها ایجاد شدهاند و در طول تاریخ پلسازی به موازت سایر شاخههای معماری به سیر تکاملی خود ادامه داده است.
در این مقاله، سه پل از این پلها که بر روی رودخانه زنجانرود در دوره قاجاریه ایجاد شده، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و به علل فرهنگی موثر در شکلگیری این بناها جدا از نیازهای اقتصادی و رابطه آنها با بازار پرداخته شده است.
پل میر بهاءالدین این پل تاریخی در ضلع جنوبی شهر بر روی رودخانه زنجانرود در مسیر راه کاروانی زنجان به کردستان ساخته شده است.
پل سردار پل تاریخی سردار در محور جنوب غربی حومه شهر زنجان بر روی رودخانه زنجانرود واقع گردیده، و به سال 1333 هجری قمری توسط ذوالفقارخان اسعدالدوله پسر حسین قلیخان نظامالعداله ساخته شده است.
پایههای پل به عرض 6 متر از سنگهای تراشیده ساخته شده و از کف رودخانه حدود 2 متر ارتفاع دارد.
این طاقهای مسدود شده برای پر کردن فضای پشت طاقهای کوچکتر که به دو کرانه رودخانه منتهی میشده است ایجاد گردیده و همچنین احتمالا کاربریهای دیگر آن را در نظر گرفتهاند از جمله کاهش فشار بر پایهها و سبکتر کردن قسمتهای فوقانی سازه و جلوگیری از رانش و لنگر انداختن طاقهای کوچکتر.
پل حاج سید محمد این پل در جنوب شرقی زنجان، بر روی رودخانه زنجانرود و در مسیر زنجان به همدان قرار گرفته و در حدود سال 1300 هـ.