چکیده:
وضعیت اجتماعی قریه یا ده در ایران با توجه به موقعیت زمانی آن ده یا قریه بوده است و در مقام کوچکترین واحد تقسیمات کشوری در اقتصاد ایران اهمیت دارد. بسیاری از این قریهها که در بالندگی شهرها نقش مهمی ایفا نمودند، به صورت وقف هستند. با توجه به اینکه اقتصاد ایران در دوره قاجار بر اساس اقتصاد روستایی بود، بسیاری از قریههای مازندران و متعلقات آن به دلایل مختلف وقف شدند. این نوع از موقوفات که تامینکننده نیازهای کشاورزی، دامپروری، چوب و دیگر موارد هستند، در استمرار ده و نظام دهنشینی در ایران نقش مهمی دارد. از این روی در این نوشتار سعی شده تا با بررسی وقفنامهها، در سه شهرستان مهم مازندران، این نوع از موقوفات، مطالعه شود.
خلاصه ماشینی:
[21] وقفنامه شماره 2: مخفی و مستور نماناد بر اینکه زبدةالاعاظم و الاشراف آقای عقیل مشایی بحکم شرع مطاع حضرت خاتم الانبیا صلی الله متولی موقوفه مسجد جامع بلده طیبه آمل و هم متولی شرعی موقوفات تکیه آمل که واقع است در محله مشایی غرض این است که ابا عن جد واقف و متولی مذکورتین بودند و هستند کس بحکم شرع مأذون نیست که در موقوفات مداخله نماید بر مستأجرین املاک موقوفه و جمیع دکاکین شهر مزبور از مراتع و مزارع ییلاق نور خصوص مستاجر قریه آبک سر از لتکوه من محال پایین خیابان که ملک موروثی وقف است بر جناب سرور شهیدان و هر ساله باید منافع قریه مزبوره بعد از وضع مالیات دیوانی آنچه اخذ میشود از قرار قبض متولی مسطور کارسازی شود که در ایام عاشورا در عزای حضرت سید الشهدا روحی له الفداه در تکیه مذکوره اخراجات شود اگر کسی بخواهد تغییر و تبدیل در املاک موقوفه نماید در دنیا و آخرت به لعن خدا و نفرین حضرت رسول صلی الله گرفتار شود لعن الله علی الغاصین بناء لهذا بر علمای شرع مطاع و بر امنای دولت ابدیت قاهره این است که تقویت نمایند تا موجب رضوان خدا و رسول و ائمه هدی علیهم السلام شوند.
طایفهای بودن برخی از شهرستانهای ایران به خصوص در مازندران سبب حفظ دهات مذکور و استمرار ده نشینی شده است که هر یک از این طوایف با وقف کردن مراتع متعلق به خود تا به امروز آن را پایدار داشتند.