چکیده:
دوران قاجار آغاز فصل جدیدی در باب حیات زن ایرانی بود، زیرا درنتیجة رشد فکری جامعه در دوران قاجـار، زن ایرانی بیش از پیش به عرصة اجتماع وارد و نقش او در امور اجتماعی و سیاسی نمایان شـد. گفتمـان مشـروطه و تحول جامعه و آزادی های ناشی از آن ، فرصت و امکانات لازم را در اختیار زنان قرار داد تا دیدگاه های خود را علنـا مطرح کنند و به اشکال مختلف در جهت تحقق آن بکوشند. از ابزارهای مهم آن ها برای نیل به این هدف ها، انتشار روزنامه های زنانه و ایجاد انجمن های اجتماعی ــ سیاسی بود. یکی از مدافعان حقوق زنان در اواخـر دورة قاجاریـه شهناز آزاد (رشدیه ) بود. وی با تاسیس نشریة نامة بانوان به دنبال بیداری و آگاه کردن زنان از حقوق و جایگاه خود بود. این روزنامه به چاپ مقاله هایی می پرداخت که فقط به قلم زنان نوشته شـده بـود و بحـث اصـلی آن تعلـیم و تربیت دختران و زنان ایران و اصلاح تفکر عدم حضور زن در اجتماع بـود. ایـن پـژوهش درصـدد اسـت مطالبـات اجتماعی و فرهنگی زنان را از دیدگاه نشریة نامة بانوان و شخص شهناز آزاد بررسی کند.
خلاصه ماشینی:
مطبوعات و انجمن های زنان ، به ویژه نامة بانوان، چه نقشی در بیداری زن ایرانی ایفا کرده اند؟ مروری بر وضعیت زنان در دوران قاجار با سیر کلی در تاریخ ایران می توان نتیجه گرفت که از پایان دورة صفویه تا اواسط قاجاریه عملا هیچ تلاشی برای ایجاد تحول در ساختار فرهنگی کشور صورت نگرفت ، اما جامعة ایران در عصر قاجاریه ، در سایة تحولات نوین جهانی ، دچار مرحلة جدیدی از تغییرات سیاسی و اجتماعی شد که با دوران ماقبل آن تفاوت زیادی داشت .
یک سـال پـس از انتشار زبان زنان در اصفهان ، چهارمین روزنامة زنانه را در تهران به سال ١٣٣٨ ق/ ١٢٩٩ش بـه نام نامة بانوان تأسیس کرد که مانند دانش [١٤، ص٢٨٨؛ ١٠،ص ١١] و شکوفه ١ فقط به مسـائل مربوط به جنس خود نمی پرداخت ، بلکه ، همچون زبان زنان، حوزة نگارش خـود را وسـعت داده بود [٢٠، ص١؛ ٦، ص١٨٦].
زیر عنوان نامة بانوان در صفحة اول آن نوشته شده بود: «ایـن روزنامـه بـرای بیـداری و رستگاری زنان بیچاره و ستمکش ایران است » [٢٠، ص١].
نامة بانوان اشاره می کند که در ممالک اروپایی چون کارها براساس تساوی حقوق بین زن و مرد بنیان نهاده شده است ، زنان به دلیل برخورداری از تعلیم و تربیت صحیح و حقـوق مسـاوی ترقی و پیشرفت زیادی داشته اند.
در یکی از مقالاتی کـه بـه قلـم همسر آقای جمال زاده در روزنامة کاوه نوشته و در نشریة نامة بانوان درج شـده بـود، بـه بحـث تأسیس مدارس و تربیت زنان بسیار توجه شده بود.