چکیده:
توسعه در مفهوم مدرن آن بعد از جنگ جهانی دوم مطرح شده و در این مدت با چالشهای ساختاری و بنیادی بسیاری روبهرو بوده و به جرئت میتوان گفت که الگوی پایدار و منسجمی برای این تفکر شکل نگرفته است؛ چرا که بسیاری از کشورهایی که در شکلگیری این تفکر مقدم بودهاند همواره با مشکلات بسیاری روبهرو هستند و هنوز بهمعنای واقعی به توسعه مطلوب دست نیافتهاند. بحران تفکر توسعه، چالشهای پیش روی نظریات توسعه و بررسی این نظریات از دیدگاههای تاریخی با نگاه به چشمانداز پیش روی این تفکر، موضوع کتاب نظریه توسعه نوشته جان ندروین پیترز است. وی با نگاهی موشکافانه و نقادانه پارادایمهای توسعه را زیر ذرهبین قرار میدهد و آنها را نقد میکند، با سوالهای متفاوت بنیاد آنها را به مبارزه میطلبد و آینده هر یک را با توجه به تغییرات پیشآمده ترسیم میکند.
خلاصه ماشینی:
نویسنده بهدنبال پاسخ به سؤالهایی است که پیش روی نظریات توسعه قرار گرفته است؛ از جمله اینکه اساسا نظریۀ توسعه سیاسی است یا اقتصادی؟ نقش دولت در روندهای مختلف نظریۀ توسعه کجاست؟ آیا نظریۀ جایگزین میتواند یک پارادایم باشد و میتواند استقلال خود را از جریان غالب توسعه اثبات کند؟ و برای آیندۀ توسعه پیشبینی میکند که باید نظارهگر مرحلهای دیگر از جهانیشدن و عصری دیگر از توسعه باشیم.
هرچند نگاه فرهنگی در این کتاب وجود دارد اما ذکر سه کلمۀ اقتصاد، فرهنگ و جامعه ذیل عنوان نظریه توسعه کمی نامناسب بهنظر میرسد و مانعیت کافی ندارد؛ چرا که با توجه به محتوای کتاب کمتر حوزۀ اقتصادی و جامعۀ مورد بررسی قرار گرفته و بیشتر خود نظریات توسعه با نگاهی نقادانه مدنظر نویسنده بوده است.
وی دیدگاه دوم یعنی «برابری بدون رشد» را نیز مورد بررسی قرار میدهد و آن را «امنیت با واسطۀ پشتیبانی» میخواند و مدل کرالا را برای نمونه مطرح میکند که در این مدل سیاستهای اجتماعی پیشرفته و سطوح بهنسبت بالای آموزش، بهداشت و آزادی زنان مدنظر است که به مدلی بینالمللی تبدیل شده است، اما با بحرانهایی از جمله رکود شدید در حوزۀ تولیدات مادی، افزایش بیکاری، بحران مادی حاد و فرسایش رفاه اجتماعی مواجه شده است.
او در انتهای فصل به واسازی غرب پرداخته و پرسشهای تاریخی را مطرح میکند که چه میزان از آنچه ما تمدن غربی مینامیم در واقع میراث جهانی بشر است، اما به دلایل جغرافیایی و تاریخی با ماسک نظریۀ غربی مطرح شده و دیگر اینکه در توسعه چهچیزی خاص غرب است و چه چیزی جهانی؟ نویسنده معتقد است این سؤالات که راه را برای یک پروژۀ خاص یعنی واسازی توسعه هموار میکند به شیوههای مختلفی انجام میشود.