چکیده:
موضوع آسیب دیدن از چشم بد در بیشتر فرهنگ ها وجود دارد و به شیوه های مختلف از آن سخن گفته میشود. در این میان ، همواره این موضوع مطرح بوده که آیا این مساله ، ریشه در فرهنگ عامیانه ملت ها دارد یا از آموزه های دینی سرچشمه گرفته است ؟ برخی از دانشمندان اسلامی از جمله مفسران قرآن کریم بر این باورند که چشم زخم نه تنها حقیقت دارد، بلکه قرآن نیز بر آن صحه گذاشته است . از آنجا که یکی از آسیب های دینداری در سطح عموم افراد جامعه ، سوء فهم و ورود باورهای فولکلور به موضوعات و مسائل دینی است . مقاله حاضر با نگاهی آسیب شناسانه ، میکوشد موضوع چشم زخم را واکاوی نماید. در پایان به این نتیجه دست مییابیم که چشم زخم از جمله آموزه هایی است که ریشه در باورهای عامیانه دارد و قرآن در برابر آن ، سکوت اختیار کرده است . از توابع باور به چشم زخم ، آسیبی است که میتواند آموزه های اسلامی را در معرض تهدید قرار دهد. از جمله آنکه بسیاری از عوام ، زوال نعمت را بدان نسبت میدهند؛ اما با تامل در آیات قرآن به دست میآید که زوال نعمت ، ریشه در عواملی چون کفران نعمت ، اسراف ، غرور و تکبر دارد و چشم زخم در میان آنها جایگاهی ندارد.
خلاصه ماشینی:
در این میان ، همواره این موضوع مطرح بوده که آیا این مسأله ، ریشه در فرهنگ عامیانۀ ملت ها دارد یا از آموزه های دینی سرچشمه گرفته است ؟ برخی از دانشمندان اسلامی از جمله مفسران قرآن کریم بر این باورند که چشم زخم نه تنها حقیقت دارد، بلکه قرآن نیز بر آن صحه گذاشته است .
Encyclopedia of Britanica, V)؛ در قرائت مشهور از دین اسلام نیز باور به چشم زخم وجود دارد به گونه ای که بسیاری از مفسرین قرآن ، برخی از آیات قرآن را براساس این باور تفسیر کرده اند.
صاحب تفسیر «مخزن العرفان » معتقد است گاهی از چشم نظرکننده ، اثرات سمی پدید میآید و در غیر، نفوذ مینماید و وی را فاسد گردانده یا هلاک میسازد و شاید همین باشد سر اینکه در روایات و احادیث ، نظر کردن گربه و سگ بر غذا، مضر دانسته شده است و باید به چند لقمه ، آنان را رد نمود و نیز غذاهایی که در مغازه ها و در محل عبور و مرور مردم تهیه میگردد، خوب نیست ؛ زیرا در معرض انظار مردم قرار گرفته و ممکن است اثرات بدی برای انسان داشته باشد (امین ، ١٣٦١، ج ١٤، ص ٦٣).
در نقد تفسیر فوق ، محمد هادی معرفت معتقد است : یعقوب بعد از بازگشت مأیوسانه سفر اول فرزندانش به آنها دستور داد به صورت انفرادی از دروازه های مختلف وارد شوید و اگر واقعا، از تأثیر چشم زخم بر آنان میترسید بهتر بود در هر سفر یا از همان اول این دستور را میداد.