چکیده:
تسامح در نقل از مصادر، و عدم دقت در تحریر و کتابت نسخهها، متنها را دچار دگرگونی کرده و اشتباهات فراوانی را موجب شده است. در مدتی که نگارنده در مورد «پهلوان محمود» و «پوریای ولی» مشغول تحقیق بوده، و با انبوهی از اختلافات مصادر و اختلاف بین متنهای چاپی، با نسخ خطی آنها، مواجه گردید. به همین جهت، ارزیابی مصادر و همچنین امانتداری مصححان و مولفان در نقل مطالب، در مورد این دو شخصیت، ایامی دغدغه ذهنی نگارنده گردید و حاصل آن، بر ملا شدن اشتباهات فاحش، و رعایت نشدن امانتداری در نقل متون بود. برای جلوگیری از این خطاها و تکرار نشدن آنها در متون بعدی، اقدام به نگارش این نوشتار گردید. امید که ایزد منان به کرم خود، آن را در نظر محققان مقبول و مطبوع جلوهگر سازد، انه علی کل شیء قدیر
خلاصه ماشینی:
"در مصادر رسمی اولین بار، بلیانی در عرفات العاشقین، نام «پوریای ولی» در ذکر احوال پهلوان محمود پوریا، مطرح ساخته و او را به عنوان پدر پهلوان محمود ذکر نموده، ولی هیچ توضیحی دربارۀ شخصیت و زادگاه وی نداده است.
آتشکده اولین مصدری است که پهلوان محمود را مشهور به پوریای ولی و تخلص او را «قتالی» ذکر میکند که در مصادر قبل از وی اثری از این دو مطلب نیست.
به هر حال با این کار، که در تذکره آتشکده آذر انجام گرفته، دو اشتباه فاحش در احوال پهلوان محمود، پدید آمده است: یکی اینکه: پهلوان محمود را مشهور به «پوریای ولی» معرفی کرده، در حالی که در هیچ یک از مصادر قبل از وی، این مطلب به چشم نمیخورد.
کلمه «فنایی» در برخی از نسخههای آتشکده آذر به «قتالی» تبدیل شده، و بعد از آن این تخلص اجباری و غیر واقعی برای پهلوان محمود، جعل شده است.
زنوزی پا را فراتر گذاشته و نام پهلوان محمود را در حرف «پ»، با عنوان «پوریای ولی» در قسم دوم از روضۀ پنجم کتابش، که به شعرای فارسی اختصاص داده، آورده است۲۱: «پوریای ولی خیوقی، اسمش پهلوان محمود به پوریای ولی شهرت یافته، گویا فنایی تخلص میکرده، صیت پهلوانی و قوت جسمانی و روحانی او جهانگیر و در عهد خود بی نظیر، بلکه در هیچ عهدی کسی لاف مردانگی بر او نزده، و نیز در فن نظم قادربود مثنوی کنز الحقایق به او منسوبست.
او از مزار پهلوان محمود دیدن نموده و در کتابش در سه جا از وی یاد کرده که در دو مورد، نام پدر او را پوریای ولی، ذکر نموده، نص عبارتهای وی چنین است: «..."