چکیده:
جوامع بنا به سنت ها و فرهنگ خویش هر کدام به گونهای مراسم و نیایش مذهبی خود را اجرا می کنند. در این میان پدیده های هنری از جمله شعر و موسیقی، نقش و حضوری فعال دارند. شعر و موسیقی مذهبی، هنر آیینی ایرانیان است و دارای تاریخچه ای کهنتر از هخامنشیان است. این هنرها شامل آوازها و سروده های مذهبی در اشکال مختلف است که بمناسبت های متفاوت در مجالس جشن یا سوگواری بکار می رود. موسیقی مذهبی در گونههای خود چونان « تلاوت قـرآن کـریم »، « قـرائت اذان و منـاجـات »، «مقتل خوانی»،«نوحـه خوانی » و «تعزیه خوانی»ردیف ودستگاه خودراحفظکرده،بخش گسترده ای ازگنج آوازهای موسیقیایی کهن درآن نهفته است.
نویسنده در این مقاله بر آن است تا با دستیابی به ریشه های تاریخی و فرهنگی این هنرها و تاثیرات مذهب در آن، به پیشینه تاریخ و هنر این مرز و بوم دست یافته، راهگشای تحقیقات بعدی آنان گردد.
خلاصه ماشینی:
به گونه ای که بیشتر استادان آواز در موسیقی و دستگاهی، در عین حال مناجـات خـوانی کرده و حتی اذان هم خوانده اند چنانکه ادیب خوانساری از استادان آواز دوره متأخر موذن مسـجد شهر خود نیز بوده است .
ارزش ثانوی دیگر نوحه باور به این نکته واقعی باعـث ارتقـاء و استکمال فرم تصنیف در موسیقی ایران است که عامل بزرگی برای حفظ و اشـاعه کـل موسـیقی و انتقال به نسل های بعد، محسوب می شود.
از لحاظ خاستگاه تاریخی، برخی بر آن اند که تعزیه برگرفته از هنر تئاتر در غرب است و بـه همین دلیل از دوره قاجاریه که اولین مظاهر تمدن غرب وارد کشور شد، در مراسم مذهبی ایرانیـان برای ایام عاشورا جای گرفته ، رفته رفته به عنوان نوعی سنت رواج یافتـه اسـت .
١. آیه ٢٤ سوره نازعات : من خدای روی زمین هستم 78 آنچه به نام شعر در محافل مذهبی و تاریخ انشاء شده ، با توجه به مضامین آنها سنت حسنه ای برای بزرگداشت خاندان رسالت و امامت و احیاء آن بوده و بهترین وسـیله ی تقـرب بـه خداونـد است .
موسیقی و شعر مذهبی در ایران ریشه ی تاریخی دارد و نقش صدا و الحـان خـوش ، اجـرای آواز استادانه و کلمات دلکش و گویا همراه با سازهای مناسب در سـهیم کـردن دلهـا بـه سـمت و سوی خداوند، حائز اهمیت است .
١٧ـ راهگانی، روح انگیز (١٣٧٧)، تاریخ موسیقی ایران ، انتشارات پیشرو، تهران .
٣٤ـ مشحون ،حسن (١٣٨٠)، تاریخ موسیقی ایران ،١٣٧٧، انتشارات فرهنگ نشر نو، چاپ اول ، تهران .