چکیده:
سرزمین خراسان، یکی از وسیع ترین و مهم ترین بلاد ایران به شمار میرفت که در طول تاریخ شاهد تحولات بسیاری بوده است. فتح و تصرف این سرزمین، تا مدتها بعد از ورود اسلام به ایران، از اهداف خلفا و فرماندهان نظامی مسلمان به شمار میرفت. تا زمانی که در دوران خلافت عمر، عبدالله بنعامر، موفق به گشودن خراسان گردید. ابن عامر در این فتح از همراهی دهقانان برخوردار بود که در مقابل دریافت برخی امتیازات، حاضر میشدند خراج را از اقشار فرودست جمعآوری کرده و به جای شاه ساسانی، این بار به دستگاه خلافت اسلامی بپردازند. پادگانهایی که مسلمانان در خراسان بنا نهادند، مراکز نظامی پشتیبان آنها برای هجومهای بعدی ایشان به جانب شرق گردید. البته سیادت مسلمین بر خراسان، مدام و مستمر نبود و با بازگشت ابن عامر به نزد خلیفه، قیامهایی در این ناحیه در مخالفت با مسلمین شکل گرفت که قیام قارن، مهمترین آنها بود.
خلاصه ماشینی:
دلایل و عوامل موفقیت مسلمانان در فتح خراسان ، با تأکید بر سیاست های عبدالله ابن عامر دکتر امیر اکبری استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد واحد بجنورد، بجنورد، ایران Amirakbari84@yahoo.
البته سیادت مسلمین بر خراسان ، مدام و مستمر نبود و با بازگشت ابن عامر به نزد خلیفه ، قیام هایی در این ناحیه در مخالفت با مسلمین شکل گرفت که قیام قارن ، مهم ترین آنها بود.
بـه طـور کلی، منابع اسلامی در این مورد اتفاق نظر دارند که فتح خراسان در زمـان عثمـان بـن عفـان و بـه دست سردار توانای او عبدالله بن عامر صورت گرفت که به تازگی به ولایت بصره منصـوب شـده بود.
در مورد نیشابور هم بعد از فتح آن توسط عبدالله بن عامر، «کنارنگ » آن همچنان نیمـه شـرقی نیشابور را در اختیار داشت و ابن عامر برای این که بتواند به جانب مرو پیشروی کند، بـا او صـلح کرد (مشایخ فریدنی، ١٣٧١: ١٥٠).
نقشه ی مسلمانان این بود که هر سال لشکری از بصره برای حمله به مناطقی کـه قـرارداد صلح امضا نکرده بودند و همچنین ، فتح اراضی جدید در شرق گسیل دارند.
به طور کلی میتوان چنین نتیجه گرفت که در دوران خلفای راشدین ، اگرچه بسـاط حکومـت ساسانیان به کلی برچیده شد، ولی مسلمانان به فـتح کامـل و نهـایی خراسـان ، آن چنـان کـه امیـد داشتند، نایل نیامدند و اگرچه این خطه را باجگزار خویش نمودند، ولی موفق به استقرار حکومـت از نظر سیاسی نشدند و به طور کلی، نا آرامیهایی که بعد از قتل خلیفه عثمان درگرفـت ، حتـی در ناحیه ی دورافتاده ی شرق امپراتوری اسلامی نیز بازتاب پیدا کرد.