چکیده:
پژوهش حاضردر پی بررسی نقش مراکز علمی و فرهنگی دایر در قبل از اسلام تا قرون اوّلیه حکومت اسلامی بر نهضت علمی ترجمه است ؛ با توجّه به نقش «نهضت علمی» در انتقال علوم مسلمانان،و جایگاه علم، به عنوان مهمّترین ارکان فرهنگ و تمدّن و تاکید دین مبین اسلام به علم و دانش اندوزی و نقش نهضت علمی در پی ریزی تمدّن اسلامی، پرداختن به نقش مراکز علمی و فرهنگی در راستای تحوّلات نهضت علمی ضروری به نظر می رسد که مراکز این نهضت فرهنگی کجا بود ؟ چگونه منتشر شد و علّت پیدایش این فرهنگ در برخی مناطق چه بود چرا در دیگر مناطق چنین مراکزی وجود نداشت ؟ این نهضت که از دوره اموی آغاز و روند رو به رشدی داشته ،در دوره عّباسیان با تلاش وزیران و نفوذ خاندان های اصیل ایرانی چون«برمکیان »،» نوبختیان »،« بختیشوع»،« بنی شاکر ».. .و تشویق خلفایی چون« منصور»، «هارون الرّشید» ، و «مامون »در عصر اوّل به اوج و شکوفایی رسید که نهضت ترجمه در جهان اسلام ،با گسترش اسلام ، انتقال دانشمندان و آثار علمی چند قوم و اخذ تمّدن های یونانی ،ایرانی ،هندی و عربی شروع شد و در قرن سوّم هجری به اوج رسیده و در زمان متوکّل عبّاسی رو به افول نهاد ودرخلال چهارقرن خود از آغاز قرن اوّل تا نیمه قرن چهارم هجری مراحل مختلفی از نضج و کمال را پیموده است .که در این مقاله ؛ نقش مراکز ترجمه اعمّ از ایرانی ، یونانی و هندی قبل از اسلام در روند نهضت ترجمه برجسته و قابل ذکر است.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی : نهضت ترجمه ،علم در اسلام ، بنیان تمدن و فرهنگ اسلامی، مراکز علمی مقدمه عناصر دخیل در نهضت ترجمه که بی شک در شکوفایی نهضت عظـیم علمـی در قـرون اولیـه حکومت اسلامی ( قرن اول تا چهارم هجری قمری ) نقش بسزایی را ایفا نموده است ؛شامل مراکز ترجمه است که اعم از ایرانی ، یونانی و هندی را در بر می گیرد و هم ، مترجمان و طبقات آن هـا که در این مقاله می توان مراکز علمی ترجمه را یکی از عوامل بنیادینی که مسلمانان در نقل میـراث امت هایی که در آغاز تدوین و پیدایش تمدن خویش از آن ها بهره جسته اند به شمار آوریـم .
در این مقاله ضمن بیان اهمیت علم در اسلام وتشریح گذرا از نهضت علمی و مراحـل نضـج آن و اشارانی به بنیان های فرهنگ و تمدن در ساختار تمـدن اسـلامی قـرون اول تـا چهـارم هجـری و عناصر دخیل در ساختار جامعه اسلامی به تشـریح مراکـز علمـی ترجمـه از جملـه ایرانـی شـامل ؛ جندی شاپور و بیت الحکمه و مراکز یونانی ، اسکندریه ، انطاکیه .
شهرت جهانی حران ا به خاطر دانشمندانی است که در دوره اسلامی از آن برخاسـتند از جمله ثابت قره و فرزندش ، (دایره المعارف اسلامی فارسی ٢/١٥٤٥) در نهایـت بایـد گفـت : ایـن مدرسه در شکوفایی تمدن اسلامی، نقش شایسته داشته و پشتوانه ی آثار عظیمی که توسط استادان این مراکز علمی به عربی ترجمه شد، وزمینه ای پیش روی مسلمانان گشود تا به اخذ و تصـحیح و تألیف دست بزنند .