چکیده:
آیه شریفه «سکر» از سوی فقها در زنجیره آیات تحریم شراب قرار گرفته است. بی گمان تحریم شراب طی نزول آیات گوناکون اتفاق افتاده است، اما این ادعا که آیه شریفه سکر ناظر به یکی از مراحل تحریم شراب است، از پشتوانه علمی برخوردار نیست؛ معنای لغوی واژه «سکر» منحصر در مستی به واسطه شراب نیست؛ زیرا ریشه آن بر مانع شدن و توقف در جریان طبیعی باد و حرارت دلالت دارد که طبعا توقف در تعقل و تفکر به واسطه شراب یکی از موارد آن است. روایات معتبر وارده پیرامون آیه شریفه نیز بیانگر کراهت کسالت چرت و خواب در هنگام نماز است. از طرفی شان نزول های وارده در برخی از تفاسیر مبنی بر شرب خمر توسط صحابه کبار، قابل استناد نیست؛ بدین روی آیه شریفه ناظر به انواع مستی ها و کسالت ها اعم از مستی شراب و کسالت چرت بوده و قرار داشتن آن در زنجیره آیات تحریم شراب، امری اجتهادی و قابل خدشه است.
خلاصه ماشینی:
"(طباطبایی، 1417: 4 / 359) علامه طباطبایی در توضیح روایاتی که نزول این آیه را قبل از تحریم شراب میداند، مینویسد: جا دارد این روایت حمل شود بر اینکه مراد از تحریم شراب، توضیح تحریم آن است وگرنه روایت عیبی پیدا میکند، که نمیتوان به آن اعتنا نمود و آن این است که مخالف با کتاب خدا خواهد بود، برای اینکه آیه سوره اعراف شراب را به صراحت به عنوان اثم تحریم کرده و آیه بقره تصریح میکند به اینکه در خمر اثمی بزرگ است، بنابراین معلوم میشود که شراب قبل از هجرت در مکه تحریم شده بوده؛ چون سوره اعراف در مکه نازل شده، و احدی در این که آیه مورد بحث؛ یعنی آیه سوره نسا در مدینه نازل شده است اختلاف نکرده است.
(طباطبایی، 1417: 4 / 359) بررسی شکی نیست که آیه سکاری قبل از تحریم شراب نازل شده است، اما دیدگاه علامه درباره تحریم شراب در مکه با نزول آیه اعراف محل تأمل است؛ زیرا سوره اعراف، حکم کلی همه زشتیها را بیان میفرماید و ذکری از شراب در آن به میان نیامده است «قل إنما حرم ربی الفواحش ما ظهر منها و ما بطن»؛ (اعراف / 33) بدین روی دلیل قانع کنندهای برای قرار دادن آن در سلسله آیات تحریم شراب وجود ندارد.
(خویی، 1375: 2 / 574) بررسی پاسخ اول آیت الله خویی به قایلین شبهه نسخ آیه سکاری تمام است، اما استناد ایشان به روایت ابومسیره محل تأمل است؛ زیرا حکم شراب در سوره بقره به مراتب روشنتر و گویاتر از بیان آیه سکاری است؛ زیرا گناه و حرام بودن خمر به صراحت بیان گردیده است، اما در آیه سکاری، تنها از نماز خواندن در حال مستی نهی شده است."