چکیده:
وجود آیات متعدد پیرامون مساله قضا و قدر الهی و آزادی و اختیار انسان باعث رواج گفتگوها در میان متکلمان، حکما و مفسران اسلامی و ارائه عقاید و آرائ متفاوتی شده است. این امر در تفاسیر کلامی از نمود بیشتری برخوردار است. در این میان فخررازی و علامه طباطبایی به عنوان نمایندگان دو مکتب تفسیری اشاعره و امامیه برداشت های متفاوتی در این باره داشته اند؛ فخررازی با تکیه بر مبانی کلامی اشعری صدور تمامی افعال انسان در زندگی فردی و اجتماعی و وقوع همه حوادث عالم را به دلیل تعلق قضا و قدر الهی امری حتمی و ضروری و تخلف از آن را محال دانسته و طباطبایی با استدلال به آیات و روایات و دلایل عقلی هیچ گونه ملازمه ای میان این دو قائل نیست. افزون بر این، اعتقاد یا عدم اعتقاد به مسائلی چون نقش آیات قرآن در تفسیر یکدیگر، نقش سیاق آیات در فهم صحیح، برخورداری قرآن از زبان خاص، حجیت سخنان اهل بیت^ در تفسیر، حجیت عقل در تفسیر و حسن و قبح عقلی، بخشی از دلایلی است که موجب برداشت های متفاوت فخررازی و طباطبایی از آیات مرتبط با مساله مذکور شده است.
خلاصه ماشینی:
"(طباطبایی، همان: 102) در ادامه به بررسی تطبیقی ادله و آرای تفسیری فخررازی و علامه طباطبایی نسبت به آیات مرتبط با قضا و قدر و رابطه آن با جبر و اختیار پرداخته میشود: استدلال به آیات در بر دارنده واژه «کتاب» فخررازی برای اثبات جبری بودن افعال انسان با تکیه بر قضا و قدر الهی از آیاتی که در بردارنده واژه «کتاب» بوده استفاده نموده و ضرورت و حتمیت را از آن نتیجه گرفته که از آن جمله موارد ذیل است: الف) آیه: «ما أصاب من مصیبة فـی الأرض و لا فی أنفسکم إلا فی کتاب من قبل أن نبرأها» (حدید / 22) فخررازی معتقد است تمام مصیبتها قبل از وقوع در نزد خدا و در لوح محفوظ مکتوب و به وقوع آن حکم داده شده است."