چکیده:
نگارنده پس از اشاره مختصر به تاریخ مباحث عدل الهی در اندیشه دانشمندان مسلمان، به معنای عدل از نظر اهل لغت، متکلمان و فیلسوفان می پردازد. آنگاه کلیات دیدگاه های شانزده تن از دانشمندان مسلمان، از سده چهارم تاکنون، در مورد عدل الهی را به اختصار بیان می کند، همچون: شیخ مفید، سید مرتضی، میرزا حسن لاهیجی.
the author after pointing to issue of justice of God based on Muslim elites، deals with the meaning of justice according to philosophers، Motikalliman and bibliologists. Then he introduces the view points of 16 muslim elites from 10th century up to now، such as Shaykh Mofid، Sayid Mortaza، Mirza Hasan Lahiji.
خلاصه ماشینی:
"البته برخی نیز معتزله را متأثر از فلسفه رواقی میدانند که این سخن چندان استوار به نظر نمیرسد؛ اما صرفنظر از این موضوع، ظهور مسئله عدل و طرح عنوان آن در کتب کلامی به نام معتزله ثبت شده، به دلیل مقابله این گروه با اشاعره و مجال طرح افکار آنان در جامعه که مطرح بوده است.
(اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، ص 23ـ 29) مرحوم مفید نیز همچون اغلب متکلمان، در طرح مسئله عدل الهی، بیشتر رابطه خدا و انسان را بررسی کرده و در بحث عدل الهی، در هر یک از سه مرحله آفرینش، تشریع و معاد به این رابطه نظر داشته است.
3. سید مرتضی ایشان بحث عدل را به عنوان بحثی مستقل در آثار خویش مطرح ساخته و ضمن شرح اعتقاد امامیه در اینباره، به نقد آراء معتزله و اشاعره پرداخته است.
(سرمایه ایمان، ص 361) وی در گوهر مراد - به رسم کتب فلسفی - بحث عدل را به صورت مستقل مطرح نکرده، بلکه ذیل بحث حسن و قبح عقلی و مسئله خلق افعال و ابطال مذهب جبر و تفویض و اثبات امر بینالامرین به این موضوع پرداخته است (گوهر مراد، ص 129) همچنین فصل مستقلی در کیفیت دخول شرور در قضاء الهی و عنایت ربانی آورده است.
وی عدل الهی را چنین تعریف میکند: «وجوب اتصاف واجب به فعل حسن و منزه بودن او از فعل شر و قبیح»، آنگاه پنج مقدمه را در پنج فصل برای بررسی این مسئله اختصاص داده است."