چکیده:
بیماریهای روانی در روزگاران گذشته معلول قدرت های مافوق طبیعی شناخته میشدند و بیماری را نتیجه تسخیر ارواح خبیث میدانستند. شخص در اثر تسخیر ممکن است از بیماری با علائم جسمی و روحی رنج ببرد. رام کردن این ارواح که در سواحل جنوبی ایران به باد یا هوا معروف اند با برگزاری مراسمی تحت عنوان زار امکان پذیر است . زار در زمره اعتقادات معنوی این منطقه قرار دارد. مطالعه این آیین شفابخش به درک آداب و اعتقادات مردم حاشیه خلیج فارس کمک میکند و جنبه آیینی این موضوع بسیار بااهمیت است . زار که از قبایل ابتدایی شرق آفریقا باقی مانده است در اصل ریشه در شمنیسم دارد. شمنیسم عمدتا پدیده ای دینی و مربوط به سیبری و آسیای مرکزی است . شمن با فرو رفتن به خلسه ، برای درمان بیماریها، با ارواح یاریگر و نیروهای آسمانی ارتباط برقرار میکند و از آنها استمداد میطلبد. از دیدگاه روان شناسی، برخی از علائم بادزدگی نشانه ای از جنون یا طبیعت هیستریک تعریف شده است و این علائم احتمالا از اختلال ها و واکنش های روانی فرد در برابر فشارها و تنش های ناشی از وضعیت اجتماعی او ناشی میشود. آیین زار به عنوان جایگزینی برای توضیحات پزشکی متعارف ، نوعی تفسیر از بیماری در اختیار میگذارد که علم توان معالجه آن را ندارد. مقاله ی حاضر در پی پاسخ به سرچشمه های تاریخی و روانی آیین زار با استفاده از اسناد موجود، مشاهده و مصاحبه با درمانگران ، بیماران و برخی از افراد جامعه محلی سواحل جنوبی ایران است .
خلاصه ماشینی:
مطالعه ریشه های فرهنگی و روان شناختی آیین زار سعید زاویه مهدی اصل مرز تاریخ دریافت : ١٣٩١/٨/٨ تاریخ پذیرش : ١٣٩٢/٩/١٠ چکیده بیماریهای روانی در روزگاران گذشته معلول قدرت های مافوق طبیعی شناخته میشدند و بیماری را نتیجه تسخیر ارواح خبیث میدانستند.
ارواح از نیروی مافوق بشری برخوردارند و انسان علاوه بر نیروی جسمی به قدرت دیگری نیازمند است تا بتواند با آنها مقابله کند و در این زمان نیروهای مافوق طبیعی به یاری انسان میآیند و به شیوه های مختلف چون دعاها، تلاوت آیات قرآن ، آهنگ ها و آوازهای جمعی ارواح را از تن بیمار خارج میکنند و او را از مرگ نجات میدهند.
منبعی دیگر در این رابطه مقاله زار در میان شایقیه شمال سودان از احمدالشاهی و با ترجمه مهرداد وحدتی است ، با توجه به آنکه گروه زیادی از محققان وجود این آیین در ایران را ناشی از اشاعه آن از آفریقا میدانند این مقاله یافته های ارزشمندی را مطرح میکند.
تمایز و جداسازی به معنای واقعی کلمه ، بر منطق حاکم بر امور مقدس مبتنی است ، یعنی ابتداییترین بازنمودهای مقدس ، هیچ چیزی نیستند مگر جدایی هستیشناختی برخی اشیاء از منطقه کیهانی پیرامونی خود؛ یک درخت ، یک سنگ ، یک مکان ، به صرف این حقیقت که خود را مقدس نشان میدهد، یعنی به عنوان ظرف تجلی وجود مقدس "انتخاب شده است " و از این رهگذر به لحاظ هستیشناختی از همه ی سنگ ها، درختان و مکان های دیگر متمایز میشود و مرتبه ی ماوراءطبیعی متفاوتی را اشغال میکند.