چکیده:
هر تحقیقی از مجموعه فعالیتهای مرتبط به هم تشکیل شده است؛ در یکسو نظریه و مفاهیم وابسته به آن و در سوی دیگر دادههای متشکل از اجزایی قرار دارند که مورد مشاهده واقع شدهاند. اهمیت واحد مشاهده در این است بر مبنای آن استنباط نظری و نتیجهگیری صورت میگیرد بنابراین درک ویژگیهای واحد مشاهده ضروری است. این امر به ویژه در تحقیقات کیفی که واحدهای مشاهده نسبت به تحقیقات کمی، از تنوع بیشتری برخوردارند و درعینحال مدیریت آنها نیازمند در نظر گرفتن نکتههای جزئی است، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این مقاله ابتدا درباره ویژگیهای واحد مشاهده مانند نقش واحد مشاهده در تحقیق، ارتباط آن با پرسشهای پژوهش، اهمیت آن در نمونهگیری کیفی و تفاوت آن با سایر مفاهیم مشابه (واحد ثبت، شمارش و تجزیه و تحلیل) بحث میشود. سپس انواع واحدهای مشاهده و منابع آن در تحقیقات کیفی مانند اسناد و مدارک، دادههای موجود، نتایج تحقیقات قبلی، وقایع و تفسیر آنها مورد بررسی قرار میگیرد. سرانجامرابطه دادهها با تجزیه و تحلیل، در تاثیر متقابل واحدهای مشاهده در شکلدهی به تحلیلها و تاثیر تحلیلها بر چگونگی و انتخاب واحدهای مشاهده بررسی میشوند.
خلاصه ماشینی:
هدف کلیمقاله حاضراین است که درکبهتریازدانش موردنیازبرایانتخاب واحـدمشـاهده ارائه دهد،ویژگیهایواحـدمشـاهده چیسـت ؟منـابع آن کـدام انـد؟وچگونـه بایـددرایـن بـاره تصمیم گیریکرد؟برایپاسخ گوییبه این پرسـش هـاابتـدابـه ویژگـیهـایواحـدمشـاهده در تحقیقات کیفی،سپس منابع واحدهایمشاهده ودرآخربه تجزیه ،تحلیل وارزیـابیواحـدهـای مشاهده شده پرداخته میشود.
درایـن صـورت ممکـن است که توجه زیادمدیرعامل به همکارانیکه ازفامیل هایخودش است یامقرراتیکه بـه نظـر آنهاتبعیض آمیزاست واحدمشاهده دراین تحقیق باشـد(مـدیرعامل بـه فامیـل خـودمرخصـی میدهد،یاطبق مقررات شرکت افرادیشامل پاداش هستندکه حداقل یک سال درشرکت کـار کرده باشند).
اودرضـمن مشـاهده مـیبینـدکـه یکـیازطـرفین بـه همسرش میگوید"بروگم شو"اماویازمحتوایمکالمات آگاه است که ویبه عنوان شوخییا ابرازمحبت به همسرش بااواین گونه حرف میزندبنابراین اگراوهمان واژگان "بروگـم شـو"را ثبت کندودرآخرآن راواحدتجزیه وتحلیل قراردهدبه خطاخواهدرفت .
انواع واحد مشاهده مسئله این است که ماچه چیزیرابه عنوان واحدمشاهده تعیین میکنـیم ،بـامشـخص شـدن اینکه "داده چیست "و"واحدمشاهده موردنظرمن "کدام اسـت معـین مـیشـودکـه مـاچـه اطلاعاتیراازکجا،درکجاوچگونه گردآوریمیکنیم .
این موردبااینکه کمیبانتایج تحقیق بـه عنوان واحدمشاهده مشابهت داردامامتفاوت نیزاست زیراتعابیرممکـن اسـت تعـابیرافـرادیـا گروه هاباشندونه نتایج تحقیق محققان ؛مثلادرمطالعـه ایدربـاره مهـاجرت ،برداشـت افـراداز شرایطیکه آنهارامجبوریاراغب به گرفتن تصمیم درباره مهاجرت کرده است ،برایماداده های مهمیمحسوب میشوندیاتعبیریکـه اعضـاییـک خـانواده ازدلایـل وجـوداختلافـات درآن خانواده دارند،خوداطلاعات محسوب میشود.
تبدیل واحدهایمشاهده به داده هاییکه تجزیه وتحلیـل رویآنهـاصـورت مـیگیـرد، مستلزم تصمیم هاییاست که محقق بایدبگیردوآن تصمیم هاوابسـته بـه پرسـش هـاواهـداف تحقیق است .
بـه عنوانیمحقق درهرلحظه که به مشاهده امریمیپردازدوبعدبه ثبت آن اقـدام مـیکنـدبایـد بداندکه این واحدمشاهده چه نقشیدرتجزیه وتحلیل نهاییاوداردواینکه آیاواحـدیراکـه ثبت کرده است به خوبینمایانگرآن است که مشاهده کـرده اسـت یـاتغییراتـیدرآن رخ داده است .