چکیده:
پژوهش حاضر تحت عنوان «جایگاه منطقه ای ایران پس از جنگ سرد» می باشد که به بررسی جایگاه ایران در زمان بعد از جنگ سرد می پردازد. چرا که روندهای جهانی به گونه ای پیش می رود که هیچ کشوری از جمله ایران نمیتواند از تاثیرات رشد منطقه گرایی غافل بماند. از اینرو موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک از جمله متغیرهای مستقل جغرافیایی محسوب می شود که تاثیر چشمگیری بر روابط خارجی ایران دارد. بر همین اساس از جمله متغیرهایی که میتوان بر اساس آن جایگاه ایران را مشخص کرد که در پژوهش پیشرو به بررسی آن خواهیم پرداخت شامل مواردی چون: وضعیت جغرافیایی ایران، جغرافیای انسانی، فرهنگ سیاسی ایرانیان، موقعیت نظامی و بررسی موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران پس از جنگ سرد میباشد.یافته ها حاکی از آن است که عصر جدید سامانه اقتصاد محور، بر مبنای ترتیبات سیاسی و با هدف کسب برتریهای اقتصادی شریان های حیاتی اقتصادی و تمرکز ویژه ای، حداقل در حوزه جغرافیایی خاورمیانه، بر روی انرژی است. از اینرو اهمیت و نقش کشورها وابسته به برتری های اقتصادی آنها است که موقعیت جغرافیایی آنها نیز در این میان بسیار حائز اهمیت است.
خلاصه ماشینی:
همچنین ایران به عنوان یکی از اعضای مهم و بنیان گذار در سازمان همکاری اوپک و اکو به مثابه پلی میان دو حوزه نفتی مهم در جهان (دریای خزر و خلیج فارس) قرار دارد و نقش مهمی در ثبات قیمت نفت خام در بازارهای جهانی و در نتیجه افزایش درآمد ارزی کشور های تولید کننده و صادر کننده نفت و گاز خزر و اوپک ایفا می کند.
بنابراین می توان ادعا کرد که انرژی یکی از حلقه های پیوند ایران با جهان خارج است و بر همین اساس است که سند چشم انداز بیست ساله ایران، جهت گیری این کشور را در دو دهه آینده در مسیر توسعه برون گرا و مبتنی بر تعامل سازنده با جهان معین کرده است که انرژی و امنیت آن می تواند یکی از مهم ترین محل های پیوند ایران با قدرت ها و کشورهای در حال توسعه به ویژه در آسیا و اروپا تبدیل شود.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 و تعمیق اختلاف میان ایران و ایالات متحده، روابط جمهوری های آسیای مرکزی و خصوصا قفقاز با ایران چه از لحاظ اقتصادی و چه از نظر سیاسی خطرات جدیدی را برای منافع این کشور در پی داشت، از این رو ایالات متحده نگران رشد و نفوذ ایران در این منطقه و همچنین گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این کشورها با ایران است به همین دلیل ایالات متحده در چند دهه گذشته تلاش فراوانی را در جهت منزوی کردن ایران انجام داده است.