چکیده:
زمانی که سوت قطارها، زنگ تلفن ها و روشنایی لامپ ها مجالی برای مـردم قـرن نوزدهم برای شک دربارة علم جدید و فواید فناورانه آن باقی نگذاشته بـود، نیچـه آن را به چالش کشید. او با نقد این تصور که جهان طبیعت به گونه ای تنظـیم شـده است که با «قواعد» یا «قوانین » علمی ما مطابقت داشته باشد، اصلی ترین بنیان علـم جدید را زیر سوال برد. او همچنین با نقد اصل علیت که برای فهـم علمـی جهـان بسیار ضروری است ، نقد خود را عمق بخشید. البته تفاوت های مهم و ظریفی میان نقد وی از مفاهیم «قانون » و «علیت » در آثار دورة اولیه و میانی نیچـه و آثـار دورة نهایی اش وجود دارد. نیچه در لایه های ژرف تری از نقد خـود تـلاش مـی کنـد بـا کشف پیوندی عمیق میان علم و مابعدالطبیعه ، افسانه از کار درآمدن «جهان حقیقی » را بی بنیان شدن کل بنای علم جدید جلوه دهد. از این رو، نیچه علـم را نیهلیسـتی می داند و با مقایسة علم و الهیات ، علم را والاترین صورت آرمـان زهـد و بهتـرین هم دست آن معرفی می کند. البته بایـد توجـه داشـت کـه هـدف نیچـه نهایتـا نـه کنارگذاشتن علم و خواست حقیقت به عنوان رانة اصلی آن ، بلکه تجدید بنای آن بر ستون ارزش های نویی است که به زندگی آری گویند.
خلاصه ماشینی:
کلارک (١٠٥-١٠٣ :١٩٩٠ ,Clark) و به پیروی از او لیتر(٢٣ :٢٠٠٢ ,Leiter) معتقدند تصور رایج دانشمندان قرن نوزدهم این بود که علم جدید به شناخت شـی ء فـی نفسـه دست می یابد ولی نیچه که در دورة آثار اولیـه اش تحـت تـأثیر کانـت بـود، بـا دیگـر نوکانتیان معاصر خویش بر این باور بود که روابط علی صرفا به قلمـرو پدیـدار تعلـق دارد و بر قلمرو ذات معقول (noumenon) قابل اطلاق نیست ، پس به نظـر کـلارک و لیتر، نیچه حتی در آثار دورة اولیه و میانی اش منکر علیت به طـور کلـی نیسـت ، بلکـه علیت را صرفا در جهان فی نفسه انکار می کند.
نیچه همچنین در غروب بت ها در فصلی تحت عنوان چهار خطای بزرگ ، یکـی از ایـن خطاهـا را خطـای رابطـة علیـت نادرست نام می نهد و سعی می کند نشان دهد که اولا خود اصل علیت چگونه در مـا پدیـد آمده است و ثانیا چگونه باید میان علل واقعی و علل خیالی تمیز قائل شویم : آدمیان همیشه باور داشته اند که می دانند علت [= هر چیزی ] چیست : اما این دانـش را، یا بهتر است بگـوییم ایمـان مـان بـه ایـن دانـایی را، از کجـا آورده ایـم ؟ از قلمـرو آن «واقعیت های درونی » نامدار که تاکنون هیچ کدام شان واقعی از آب در نیامـده انـد.
A The Antichrist, in The Portable Nietzsche BGE Beyond Good and Evil BT Birth of Tragedy D Daybreak GM On the Genealogy of Morality GS The Gay Science TI Twilight of the Idols, in The Portable Nietzsche TL On Truth and Lies in a Nonmoral Sense WP The Will to Power UM Untimely Meditations کتاب نامه اسمیث ، گرگوری بروس (١٣٨٠).