چکیده:
پوشش سر در هر قوم و ملتی بیانگر مراتب و جایگاه اجتماعی اشخاص در آن جوامع میباشد. همواره ارتباط مستقیمی میان پوشش سر و منزلت اجتماعی افراد جامعه در تاریخ ایران برقرار بوده است. پوشش سر در تاریخ پوشاک ایران به عنوان یکی از مباحث فرهنگی و اجتماعی جایگاه مهم ولیکن ناشناخته دارد. انسان ایرانی در طول تاریخ، هنر و خلاقیت، شخصیت، موقعیت و منزلت اجتماعی خویش را با پوششی که بر سر نهاده و گاه از خود دور ساخته ابراز کرده است. استفاده از پوشش سر که از نمودهای فرهنگی در زندگی انسانهاست در ادوار گوناگون تاریخ دچار دگرگونیهایی گشته و همواره دارای تنوع چشمگیر بوده است.هدف این مقاله بررسی پوشش سر و انواع آن (زن و مرد) در دوره تیموریان میباشد که از برخی جنبههای فرهنگی یکی از دورههای درخشان در تاریخ ایران بوده است. با توجه به رونق هنر نگارگری در این دوره، مشاهدهینگارگریهای کتب تاریخی آن دوره مهمترین شیوه در بررسی این مقاله بوده است. چنین به نظر میرسد که این نگارهها جزئیات قابلتوجهی در رابطه با پوشش سر در آن دوره به نمایش میگذارند. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی میباشد و مطالب حاضر به شیوهی کتابخانهای گردآوری شده است. سؤال اصلی این است که پوشش سر مردان و زنان در دوره تیموریان از چه ویژگیهای برخوردار بوده است؟
خلاصه ماشینی:
"همچنین در این مقاله گاهی به دلیل کمبود منابع مکتوب از دیوان البسه مولانا محمود نظامالدین قاری یزدی، کهحاوی اشعاری طنزآمیز به زبان پارسی است که در آن، واژگان رایج در میان جامهدوزان و بافندگان سده 9 هجری قمری ایران بهکاربرده شده است، بهره گرفته میشود.
» (سمرقندی، 1383: دفتر اول،140) در این دوره کلاه یکی از خلعتهایی بود که در مناسبتهای گوناگون به عنوان تشرف و گرامیداشت و گاه به عنوان انعام اهدا میشد زیرا در زبده التواریخ حافظ ابرو آمده است: تیمور «در اوایل ربیع الآخر حضرت امیرزاده اعظم الغ بیک گورکان و امیرزاده محمد جهانگیر و امیر اعظم امیر شاه ملک بهادر را که از خوارزم آمده بود، طوی سنگین کرد و دیگر امرا را نیز خلعتهای پادشاهانه از کلاه و کمر و پوستینهای طلادوزی قاقم و سمور و سنجاب و اسبان خوب انعام فرمود...
» (کلاویخو، 224:1344) درباره شیوه تزیین کلاه در این دوره میتوان به توصیف کلاویخو درباره سرپوش حاکم ارزنجان اشاره کرد که مینویسد: «بر سر کلاهی بلند داشت که مکلل به جواهر و تزیینات دیگر بود.
(شهشهانی، 92:1374) یکی از نگارگریهای شاهنامه بایسنقری تصویر 16 نفر را نشان میدهد که همگی آنها عمامه بر سر دارند و عمامهها بر دور کلاههای نیم گرد بسته شده است وکلاههای میان عمامهها به رنگهای گوناگون دیده میشود.
» (کلاویخو، 259:1344) نکته جالب توجه دیگر در مورد پوشش سر بانوان تیموری آن است که در میان نگارههای این دوره دیده میشود که گاهی زنان هیچ نوع پوششی بر سر ندارند."