چکیده:
تاکنون پیرامون شخیصت افراسیاب ـ سردار نامدار تورانی ـ که در آثار حماسی این سرزمین در جرگه پراهمیت ترین شخصیت های اهریمنی به شمار می رود، سخن بسیار رفته است.
این پژوهش تلاشی دارد تا ضمن بررسی آثار مذهبی کهن، متون میانه و متون دوره اسلامی براساس ترتیب تاریخی به ریشه یابی اسطوره ای این شخصیت دست یابد و حدس دانشمند فرانسوی benevenist را که گفته بود افراسیاب احتمالا تالی دیو خشکسالی (اپه ئوشا) است، با بدست دادن شواهدی متنوع از متون فوق اثبات کند. در این مسیر تلاش شده است تا ژرف ساخت اسطوره آرش نیز که با آب و باران مرتبط است مورد بررسی و ریشه شناسی قرار گیرد و نقش او را در عقب نشینی افراسیاب روشن سازد.
Till present, a considerable amount of research has been undertaken regarding Afrasiab’s character, the renowned Tourani commander whose evil character is among the most striking in the epic works of this land.
This research is an attempt to find the mythological origin of this character by investigating ancient religious works, Middle Persian and Islamic texts according to their historical order of appearance. Moreover, in order to prove Benevenis’s claim that Afrasiab is most probably the consequence of Diva Famina (Epeousha), numerous evidence from the above texts are presented. In the course of this research attempt is also made to examine the origin of the myth of Arash , a character who is also associated with water and rain, to signify his role in persuading Afrasiab to withdraw
خلاصه ماشینی:
این پژوهش تلاش دارد تا ضمن بررسی آثار مذهبی کهن ، متـون میانـه و متـون دوره اسلامی براساس ترتیب تاریخی به ریشه یابی اسطورهای این شخصیت دست یابـد و حدس دانش مند فرانسوی benevenist را کـه گفتـه بـود افراسـیاب احتمـالا تـالی دیـو خشکسالی (اپه ئوشا) است ، با بدست دادن شواهدی متنوع از متون فوق اثبات کنـد.
آیا می توان ریشه ای تاریخی برای این شخصیت حماسی جسـت ؟ پاسـخ بـه ایـن سؤال دشوار و شاید ناممکن اسـت ، هرچنـد برخـی از پـژوهش گـران حمـلات گسـتردۀ افراسیاب را که در آثار حماسی مندرج است معرف حمـلات اشـغالگـران و مهاجمـان از ناحیه شرق و شمال شرقی ایران بر علیه قوم پارت دانسته اند؛ نبردهایی کـه در طـی آن 3 اردوان دوم نیز جان خود را از دست داد.
مقدسی در کتاب البدء و التاریخ (تألیف در ٣٥٥ هــ ق) نیـز بـه همـین داسـتان اشاره دارد و می گوید برخی گمان می برند که خداوند بادی را مأموریت داد تـا تیـر آرش را به جایی که باید فرود آورد و برخی نیز براین باوراند کـه خداونـد فرشـته ای را مـأمور هدایت آن تیر کرده است .
فردوسی نیز در دو موقعیت مختلف از خشکسالی ـ که آن را می توان مـرتبط بـا افراسیاب دانست یاد می کند بدون آنکه این نکته را بـه صـراحت بـه افراسـیاب نسـبت دهد: یکی از این موارد در هنگام پادشاهی زوطهماسب ، مردی هشتاد سـاله اسـت کـه فرزند تهماسب و از نژاد فریدون است .