چکیده:
جامعه شناسی در ادبیات، دانشی است که مطالعات خود را روی محتوای هر اثر ادبی و جوهر اجتماعی آن و روابط متقابل ادبیات و جامعه متمرکز می سازد و به معرفی نقش جامعه در شکل گیری اثر هنری و ادبی می پردازد.
ادبیات بارقه ای از حیات معنوی اجتماع و بخشی از فرهنگ جامعه است، چه منشا تصاویر و ایماژهای ادبی، هم ریشه در احساسات فردی صاحب اثر دارد و هم ریشه در واقعیت های بیرونی و اجتماعی.
آفریننده اثر ادبی با ذهن حساس و به مدد ادراک عاطفی، واسطه ای است میان اثر ادبی و آن چه در ورای آن می گذرد و تعهد شاعر، نویسنده یا هنرمند هر اندازه بیش تر باشد، بازتاب شرایط محیط در آن ها گسترده تر می گردد. کلیات کلیم کاشانی همانند دیگر آثار هنری بازتاب دهنده محیطی است که در آن آفریده شده است.
هدف نگارنده در این مقاله عبارت است از:
1- بررسی اجمالی تاثیر جامعه شناسی در ادبیات فارسی 2- نگاهی به اوضاع اجتماعی، سیاسی و ادبی عصر صفوی 3- معرفی کلیم کاشانی و شعر او به کوتاهی
4- بررسی نهادهای اجتماعی از دیدگاه جامعه شناسان 5- سنجش عناصر اجتماعی شعر کلیم با نهادهای اجتماعی و تصویر نقش آن عناصر در معرفی گوشه هایی از جامعه عصر او.
The sociological approach to literature examines a literary work with reference to the social milieu of its creator and focuses on the interaction between social milieu and literary work, and it introduces the role of the society in the creation of a work of art.
The purpose of this article is as follows:
1. Investigation of the impact of sociology on the Persian Literature.
2. A glance at the political and literary milieu in Safavid era.
3. Short Introduction to Kalim Kashani and his poetry.
4. Investigating social institutions from the sociologists’ perspective.
5. Evaluation of social elements in Kashani’s poetry using social institutions as yardsticks in order to illustrate the role of social effects in mirroring the society of his time.
خلاصه ماشینی:
«جست و جوی نهادهای اجتماعی » در شعر کلیم کاشانی ∗ اسماعیل حاکمی والا ∗∗ پرنوش پژوهش چکیده جامعه شناسی در ادبیات، دانشی است که مطالعات خود را روی محتوای هـر اثـر ادبی و جوهر اجتماعی آن و روابط متقابل ادبیات و جامعه متمرکز می سازد و به معرفـی نقش جامعه در شکل گیری اثر هنری و ادبی می پردازد.
هدف نگارنده در این مقاله عبارت است از: ١- بررسی اجمالی تأثیر جامعه شناسی در ادبیـات فارسـی ٢- نگـاهی بـه اوضـاع اجتماعی ، سیاسی و ادبی عصر صفوی ٣- معرفـی کلـیم کاشـانی و شـعر او بـه کوتـاهی ٤- بررسی نهادهای اجتماعی از دیدگاه جامعـه شناسـان ٥- سـنجش عناصـر اجتمـاعی شعر کلیم با نهادهای اجتماعی و تصویر نقش آن عناصر در معرفی گوشه هایی از جامعـه عصر او.
قبل از پرداختن به جامعه شناسی شعر کلیم ، اهمیت اوضاع اجتماعی عصر صفوی را نمی توان نادیده گرفت .
از معتقدات کلیم اطلاعاتی در دست نیست ؛ ولی چون روزگـار وی عصـری اسـت که بحبوحۀ ترویج و نشر مذهب شیعه اثناعشری بوده، و به علت غلبـه نهـایی و رسـمی شدن آن، اگر مسلکی مخالف آن وجود داشت قطعا مورد مذمت قـرار مـی گرفـت ، شـاید برای این که از این مذمت به دور باشد، قصیدهای در منقبت حضرت علی (ع) سروده و در صدر دیوان خود قرار داده است .
از اشعار کلیم مطـالبی کـه نـاظر بـه وضـع مسـتقیم تعلـیم و تربیـت کودکان باشد دریافت نمی شود و به علت فشار متعصبان که مهاجرت بسیاری از شـاعران و اهل علم را به دنبال داشت می توان به وضعیت علوم عقلی و ادبی پی برد.