چکیده:
چالش های حسابداری اسلامی در حسابداری مرسوم پوشش داده نشده اند و مقبولیت استانداردهای سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی (بهعنوان نهاد پیشرو تدوین کننده استانداردهای حسابداری اسلامی)، نیز نیازمند بررسی است. چالشهای یادشده در دو دسته بنیادی و کاربردی قابل تقسیم هستند. ارائه پاسخ جامع و مقبول به این چالشها، نیازمند بررسی موضوع از هر دو منظر فقهی و حسابداری است. با توجه نبود ادبیات کافی در مورد بعد فقهی حسابداری اسلامی، پژوهش حاضر به روش آمیخته اکتشافی صورت می پذیرد. بخش کیفی پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، بهعنوان روشی متقن در علوم اسلامی، به ارائه پاسخ فقهی مناسب برای چالشهای بنیادی میپردازد. بخش دوم پژوهش با روش پیمایشی به اخذ نظرات خبرگان حسابداری میپردازد.. پس از مقایسه نتایج دو بخش کیفی و کمی و ارائه پاسخ چالشهای بنیادی حسابداری اسلامی، لزوم تشکیل کمیته فقهی در سازمان حسابرسی و نیز اقدام فراملی در راستای حل چالشهای حسابداری اسلامی پیشنهاد میگردد. درنهایت، بر اساس نتایج، مدلی برای حسابداری اسلامی ارائه میگردد.
Islamic accounting challenges have not been considered in contemporary accounting and the adoption of the standards developed by accounting and auditing organization of Islamic financial institute (AAOIFI) -as the pioneer Islamic accounting standard setting organization- is needed to be studied. The challenges can be classified in to fundamental and functional categories. Achieving a comprehensive and appropriate solution requires that challenges be studied in both juridical and accounting aspects. Regarding to the lack of sufficient literature about Islamic accounting، this research will be processed via Mixed-explanatory method. Qualitative section is aimed to solve the fundamental challenges via using descriptive-analytical method (a reliable Islamic research method). Second stage، which is quantitative، completes the research via using survey method to gather accounting experts’ opinions. Based on comparing qualitative and quantitative results and found solution for Islamic accounting fundamental challenges، it’s concluded that a juridical committee in auditing organization should be founded and international action is needed to get actual progress in terms of Islamic accounting challenges are crucial. Finally، a model for Islamic accounting has been proposed by virtue of the results.
خلاصه ماشینی:
این سازمانها عبارتاند از: · سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامیAccounting amp; Auditing Organization for Islamic Financial Institutes (AAOIFI) · هیئت استانداردهای حسابداری مالزیMalaysian Standards Board (MASB) · گروه تدوین استاندارد آسیا-اقیانوسیهAsian-Oceanian Standard Setting Group (AOSSG) · مرکز دانش مالیه اسلامی دلویتDeloite Islamic Finance Knowledge Center (IFKC) هیچیک از سازمانها و نهادهای مذکور، در حل جهانی مشکلات حسابداری اسلامی از طریق گنجاندن آن در استانداردهای گزارشگری مالی بینالمللی و یا تدوین مجموعهای باکیفیت و موردپذیرش جهانی از استانداردهای حسابداری اسلامی موفق نبودهاند.
2 - مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش چالشهای حسابداری اسلامی اهداف حسابداری اسلامی سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی، ضمن پذیرش و تطبیق اهداف استانداردهای گزارشگری مالی بینالمللی با شریعت اسلام، اهداف حسابداری بانکها و نهادهای مالی اسلامی را به شرح زیر بیان مینماید (سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی، 1389): 1) تعیین منافع و تعهدات همه اشخاص ذینفع، ازجمله حقوق و تعهدات ناشی از معاملات و سایر رویدادهای تکمیلنشده، طبق اصول شریعت اسلامی و مفاهیم مطلوبیت، نیکوکاری و رعایت ارزشهای تجارت اسلامی، 2) کمک به حفاظت از داراییها و حقوق بانک اسلامی و همچنین حقوق دیگران، 3) کمک به ارتقای قابلیت مدیریتی و تولیدی بانک اسلامی و تشویق به انطباق آن با اهداف و سیاستهای تدوینشده و بالاتر از همه رعایت شریعت اسلامی در همه معاملات و رویدادهای آن، 4) ارائه اطلاعات مهم به استفادهکنندگان این گزارشها، جهت کمک به آنان برای تصمیمگیری درست در معامله با بانکهای اسلامی.
بر اساس دیدگاه دوم، حسابهای سرمایهگذاری محدود نشده و معادل آنها، باید در صورت وضعیت مالی بهعنوان رقم جداگانهای بین بدهیها و حقوق صاحبان سرمایه ارائه و افشا شود (سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی، 1389).
در این راستا، ابتدا در بخش کیفی تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی؛ چالشهای بنیادی حسابداری اسلامی از منظر فقهی مورد بررسی قرارگرفته و پاسخ دادهشده است.