چکیده:
یکــی از جنبــه هــای درخــور توجــه و قابــل طــرح درجریــان ربــاعی ســرایی امــروز در مقایــسه بــا رباعیــات قبــل از انقــلاب اســلامی ، درآمیخــتن حماســه بــا ربـاعی اســت کــه برگرفتــه از شــرایط خــاص اجتمــاعی اســت . تحــولات جدیــد درعرصــة انقــلاب اســلامی و رخـداد عظیمــی نظیــر جنــگ تحمیلــی عـراق، سـبب شـده اسـت لحـن حماسـی درانـواع شـعر فارسـی و از آن جملـه ربـاعی امـروز، بـه گونـه ای بــسیار جــدی و اثرگــذار بــروز کنــد. بــسیاری از ربــاعی ســرایان، بــا روی آوردن بــه موضــوعاتی از قبیــل شــهادت طلبــی ، آرمــانخــواهی و رزمآوری بــه ایــن قالــب فــشردة ادبــی ، حیــاتی نــو بخــشیدند. در ایــن پـژوهش تـلاش مـی شـود کـه گونـه هـای نـوآوری ربـاعی در حـوزة زبـان و محتـوا، بـا توجـه بـه زمینـه - هـای تـاثیرگـذاری رخـدادهای انقـلاب؛ بـه ویـژه مـسئلة جنـگ تحمیلـی و بـالطبع نفـوذ حماسـه در ایـن قالـب ادبـی بررسـی و تحلیـل شـود. حاصـل ایـن پـژوهش نـشان مـی دهـد کـه بـا توجـه بـه رویکردهـای مــذهبی مــردم و تاثیرپــذیری انقــلاب اســلامی از قیــام عاشــورا، ربــاعی نیــز از حماســة کــربلا تــاثیر پذیرفته و رخدادهای آن به گونه ای نو در این قالب ادبی بیان شده است .
خلاصه ماشینی:
ایــن پــژوهش ، از آن روی اهمیــت دارد کــه ربـاعی از زیبـاترین و دلپـذیرترین قالـب هـای شـعر فارسـی بـه شـمار مـی رود و بـا اینکـه از لحـاظ حجـم کوچـک اسـت ؛ از آنجـا کـه وزنـی خـوش دارد و مـشتمل بـر معـانی دلپـذیر و مــضامین لطیــف اســت ، همــواره مــورد توجــه ســخن ســرایان قــرار گرفتــه و از آن بــرای بیــان مفاهیم عاشقانه ، عارفانه ، اخلاقی ، مذهبی و گاه سیاسی استفاده شده است .
قهرمــان ایــن رباعیــات هــم کــه همــان ممــدوح بــود، مثــل قهرمــان حماسی توصیف می شد: چون روز علم زند به نامـت مـاند چون یک شبه شد مـاه به جـامت مـاند تقـدیر بـه عـزم تیز گـامت مـاند روزی بـه عطــــــا دادن عامـت مـاند (رودکی ،١٣٨٦ :٥٩) لحن حماسـی در ربـاعی زیـر نیـز، از دیـوان انـوری کـه از یکـه تـازان قـصیده و مـدح است ، درخور تأمل است : رای تو به هیـچ رای خرسند نشـد تـا همـره خسـروان خـداوند نشد رایـات تو از پـای فلـک ننشیند تـا ملک خراسان چو سمرقند نشد (انوری، ١٣٧٦ :٦٧٧) در دیــوان کمــال اســماعیل ، اصــطلاحات حماســی و رزمــی در رباعیــات فــراوان است : در رزم چو کوس تـو به آواز آمد نصرت با او به طبع دمساز آمد تیغ تو به قطع و فصل کــار دشمن هر جا که برفت سرخ رو باز آمد (کمال اسماعیل ، ١٣٤٨ :٧٩٨) ٢-٣-٣- لحن حماسی در رباعیات عرفانی رباعیــات عرفــانی از آغــاز شــعر فارســی بــا آن اقبــال خاصــی کــه صــوفیان بــه قالــب رباعی داشته انـد، بـسیار مهـیج و دلچـسب بـوده اسـت .