چکیده:
دریچه جمعیتی به دوره ای اطلاق می شود که در آن نسبت وابستگی سنی در مقیاسی که در تاریخ بی سابقه است کوچک می شود. این دوره کوتاه است ابتدا و انتهای آن به طور تقریبی مشخص است و در حدود چند دهه دوام می آورد. جمعیت ایران در آستانه سرشماری سال 1385 وارد دریچه جمعیتی شده است. دریچه جمعیتی آن در حدود چهار دهه باز می ماند. و در حدود سال 1425 بسته خواهد شد. پس از بسته شدن دریچه جمعیتی، جمعیت ایران به سوی پیری مفرط و بی سابقه در تاریخ جمعیتی کشور پیش خواهد رفت. در تاریخ جمعیتی هر کشور از جمله ایران دریچه جمعیتی یک بار باز می شود و در زمانی که باز است فرصتی استثنایی برای تبدیل اقتصاد در حال توسعه کشور به اقتصادی توسعه یافته فراهم می کند. البته دریچه جمعیتی خودکار نیست و خود به خود عمل نمی کند و باید فعال و هدایت شود. ایران چند سالی است که به ظاهر بی تفاوت وارد دریچه جمعیتی شده است. زمان به سرعت می گذرد و این دوره کوتاه تر می شود. از این رو هر چه زودتر باید مطالعات زمینه ای آغاز شود و از این فرصت ایجاد شده تاریخی و تکرار ناپذیر در جهت توسعه کشور استفاده شود.
خلاصه ماشینی:
در حد فاصل این دو وضعیت ، دورهای پیش می آید که در آن، در پـی کـاهش نسـبتا سریع در سطح باروری و تغییـرات کنـد در سـطح مـرگ و میـر، نسـبت کـم سـالان در جمعیت تقلیل پیدا می کند و در نتیجه ، ترکیب سنی جمعیت هم از جوانی دور می شـود؛ به سخن دیگر، در این دوره، در حالی که تغییر در نسبت کهنسالان ناچیز اسـت ، نسـبت کم سالان در جمعیت به شدت افت می کند و در نتیجه ، سهم جمعیت بـالقوه فعـال (٦٤- ١٥ ساله ) از کل جمعیت در مقیاسی که در تاریخ بی سابقه است ، بزرگ می شود.
به سخن دیگر، در آستانۀ سرشماری سال ١٣٨٥ (یا به تعبیر دقیق تر در حدود سال ١٣٨٤) جمعیت ایران وارد دریچۀ جمعیتی می شود؛ دورهای که در آن تحولات ترکیب سنی فرصت بسیار مناسب ، استثنایی و تکرارناپذیری برای توسعه (یا در صورت بی توجهی به آن، برای انحطاط) فراهم می کند.
2. total fertility rate تقریبا چهار دهه در این دوره خواهد ماند؛ به سخن دیگر، از حدود سال ١٤٢٥ بـه بعـد است که نسبت وابستگی سنی از ٠/٥ تجاوز می کند (نگاه کنید به شکل ٤).
بنا بر یافته های این مطالعه ، جمعیت ایران حدودا از سال ١٣٨٤ وارد دریچۀ جمعیتی شـده است و تقریبا چهار دهه در این دوره خواهد ماند؛ به تعبیر دیگر، دریچۀ جمعیتـی ایـران کـه در آستانۀ سرشماری ١٣٨٥ باز شده بود، در حدود چهار دهه باز می مانـد و در حـدود سـال ١٤٢٥ بسته می شود.