چکیده:
در این پژوهش، هدف بررسی کیفی ورزش زورخانه با رویکرد امیک و تفسیری است. 15 نفر از باستانیکاران زورخانههای شهر کرمان در این تحقیق مشارکت نمودند. روششناسی کیفی نظریهی زمینهای برای تحلیل دادهها استفاده شده است که 4 مقوله بدست داد. این مقولات عبارتند از: ادوات زورخانه، هنر و معماری، اشعار و مناسک و شخصیتها، به طور کلی تحلیل یافتهها نشان داد: ورزش زورخانه تاثیر زیادی بر شکلگیری هویت پهلوانی دارد. در واقع هویت پهلوانی ساخته و پرداختهی آداب و رسوم، نوع حرکات ورزش و نحوهی اجرای حرکات به وسیلهی ابزار زورخانه که توامان با اشعاری حماسی و مذهبی است. در واقع ادوات زورخانه، نوع اشعاری که قرائت میشود، معماری سنتی و وجود شخصیتهای حماسی و مذهبی چه کهن و معاصر همانند پوریای ولی یا تختی مکمل یکدیگر هستند. این فرایند باعث افزایش تاثیر زورخانه بر شکلگیری هویت میشود و به شکلگیری هویتی واحد تحت عنوان هویت پهلوانی میانجامد.
خلاصه ماشینی:
این مقولات عبارتند از: ادوات زورخانه، هنر و معماری، اشعار و مناسک و شخصیتها، به طور کلی تحلیل یافتهها نشان داد: ورزش زورخانه تأثیر زیادی بر شکلگیری هویت پهلوانی دارد.
هشت ویژگی برای کسی که بعنوان پهلوان شناخته میشود وجود دارد: « اول زورمندی، یعنی دارا بودن قدرت بدنی؛ دوم هنرمندی، به معنای چالاکی، مهارت و قدرت؛ سوم نیروی اعتقاد، پهلوان هیچگاه خداوند را از یاد نمیبرد و همیشه از او یاری میطلبد؛ چهارم چارهگری و تدبیر است، یعنی علاوه بر زوربازو نیرنگ نیز تا آنجا که دور از اصول جنگ و مردانگی نباشد عیب نیست؛ پنجم علاقه به بزم و شعر، علاوه بر زور بازو و نیرنگ و تدبیر اهل بزم نیز باشد؛ ششم زبانآوری، بتواند با حاضر جوابی و زیبایی مطلب را بیان کند؛ هفتم وفاداری به حکومت وقت، این وفاداری باید در وی وجود داشته باشد و در عرصههای گوناگون آزمایش شود؛ هشتم جوانمردی و افتادگی است، که اصل مرام پهلوانی است» (اربابی، 1390: 43).
بین استفاده از این ابزار ورزشی و احساس قدرت رابطه وجود دارد؛ زیرا این ابزار به گونهای طراحی شده است که موجب افزایش قوای بدنی میشود و زمانی که همراه با ذکرهای مذهبی و اشعار حماسی شود موجب تقویت حس معنوی و قرابت با الگوهای حماسی و مذهبی در باستانی کار میشود.
از آنجا که حرکات ورزش باستانی با ذکرهای مذهبی، حماسی و ملی همراه است به نوعی مانع از حس غرور بلکه موجب رشد روحیهی جوانمردی، افتادگی و هویت پهلوانی میشود.
هنر و معماری مکانی که ورزش باستانی در آن انجام میشود در طراحی از الگویی پیروی میکند که مناسب هویت پهلوانی و روحیهی مذهبی است.