چکیده:
اگر شعرهای مربوط به فلسطین را تحت سه عنوان آوارگان فلسطینی، فداییان و مضامینی از قبیل بازگشت به فلسطین و فریاد رهایی فلسطین تقسیم کنیم؛ مشخص میشود که پس از 1967 که جنبش مقاومت فلسطین حضور گسترده خود را در نبرد با اسرائیل آشکار ساخت؛ شعرهای بسیار باارزشی در این رابطه سروده شد. محمود درویش شاعر مقاومت فلسطین(2008-1941م)، پس از 1967 شهرت بسزایی یافت. اشعار او را میتوان به سه دوره طفولیت هنری با گنجشکان بیبال، میانه سالی با برگهای زیتون و دروه عمق و اصالت و پختگی با عاشقی از فلسطین و... طبقهبندی کرد. او یک گام عقبنشینی را خیزشی برای ده گام پیشرفت میشمارد و با عشقی که در دل دارد خطاب به هموطن زجرکشیده فریاد میزند که هفت آسمان را تسخیر خواهیم کرد. با توجه به اینکه شعر محمود درویش نبض پنده ادبیات معاصر فلسطین است و در میان فریادهای امتناع و پژواک گلولهها و آوای خونآلود پناهندگان؛ نشو و نما یافته، در این مقاله سعی بر آن است تا جلوههای ادبیات مقاومت، چون هویت ملی و وطنپرستی، تحریک غیرت ملی، مبارزه با ظلم دیرپا، تهدید و نصحیت دشمن و ایجاد امید در شعر او بررسی شود.
خلاصه ماشینی:
چهار روز پس از ایـنکه درویـش و میهمانانش در مقابل نزدیک به هزار نفر در تماشاخانه القصبه به سخنرانی پرداختند، ارتش اسرائیل عملیات پاکسازی شـهادتطلبان را آغـاز کـرد، و فلسطینیان این عملیات را مجازات جمعی و پروژهای برای از بین بردن خـودشان مـیدانستند و خود محمود درویش که برای حضور در شب شعری در بیروت، رام الله را ترک کرده بود، پس از آن نـتوانست بـازگردد و بـه او خبر رسید که مرکز فرهنگی «السکاکینی» که فصلنامه «الکرمل» در آنجا استقرار داشت مورد حمله قرار گرفته و نابود شده و دستنوشتهها زیـر پوتینهای سـربازان اسرائیلی لگدمال شده است.
درویش در دیوان «سریر الغریبة»(سریر زن غریبه) به طور متمرکز به عشق میپردازد، اما به رغم آن، حتی نـیروی عشق نیز شکلی از اشـکال مقاومت اسـت که اقتضا میکند که فلسطینیان متوجه موضوع واحدی باشند و آن آزادی فلسطین است: «اگر اشعار عاشقانه نوشتم، برای این بود که میخواستم با شرایطی که به من اجازه نوشتن اشعار عاشقانه نمیداد مقابله کنم».
شعر محمود درویش در ادبیات ایران نیز جایگاه ویژهای دارد و برخی از آثار او به صورت مستقل یا گزیده به فارسی ترجمه و منتشر شده و همچنین آثار و اندیشهاش بررسی و تحلیل گردیده است.
اوراق الزیتون بیروت: دار العودة، چاپ اول: 1964 درویش با این مجموعه، جای خود را در شعر فلسطین و جهان عرب باز کرد.