چکیده:
کلیدر دولت آبادی از منظر سوم شخص مداخله گر به روایت در آمده است. در این شیوه از روایت، راوی با آن که در درون ماجراها حضور فیزیکی ندارد، اما می تواند در هر جا رد نگاه و دریافت و احساس خود را بر جا بگذارد. در کلیدر، مداخله مستقیم در موقعیتها و واقعیتها و اظهار نظرهای گسترده در باره همه جزئیات وقایع ریشه در همین حقیقت دارد. برخی از منتقدان از جمله هوشنگ گلشیری، این نوع از روایت گری را برگرفته از شیوه قصه نویسی و قصه گویی در گذشته های دور می دانند که با شیوه های داستان نویسی امروز چندان قرابتی ندارد. اما حقیقت آن است که مداخله گریهای راوی در ماجراهای کلیدر، دلایل بسیار دارد که شماری از آنها عبارتند از: تجربه آموزی از شیوه های گذشته، ایجاد هماهنگی بین صورت و محتوا، برقراری رابطه صمیمانه و مستقیم با شخصیتها، و تقویت کردن برون دادهای ذهنی و زبانی آدمها در محیطهای روستایی و عشایری.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین روش دولت آبادی در آن گونه مداخله گریها و توصیفات، اگـر انطبـاق چنـدانی بـا شـیوههـای داستان نویسی در زمان نگارش کلیدر ندارد به همین دلیل است که او نیز مثل آل احمـد و گلشـیری در پی عمل کردن به آموخته های خود از شیوه های گذشته ، البته متناسب بـا موضـوع رمـان خـود برآمـده است ؛ اظهار نظر در بافت روایت و استفاده از عبارت پردازیهای شاعرانه ، و نتیجه گیـری و پیغـام دهـی و ارزش گذاری بر کنشـها و منشـها و میـدان دهـی بـه واکنشـهای عـاطفی در راوی از خصوصـیات داستانهای قدیمی است که به گونه ای امروزیتر به کلیدر نیز راه یافته است .
انتقاد دیگری که گلشیری بر شیوة روایت دولت آبـادی در کلیـدر دارد ایـن اسـت کـه ، اسـتفاده از دانای کل به عنوان حاضر و ناظر بر ذهن و عین آدمها در همه جا، «تا هر کـس و هـر چیـز در ذهـن و عین ، در خطور خاطرهها و گفتگوها به همان زبان و با همان وسعت دید و نظر دانای کـل جلـوه کنـد» (گلشیری، ١٣٧٨، ج١، : ٣١١) یکی از ابتدایی ترین قاعدههای مرسوم در شخصیت پردازی را کـه لحـن باشد نادیده می گیرد و در نتیجه «کشمکشهای طبقاتی ، تفاوت زبان و جغرافیا، تعارضـهای مـرد شـهری و پیرزن روستایی بر این دید ژرفبین و یا آن زبان فخیم اثـری نـدارد، هـر یـک آن دیگـری اسـت ، و همه ، جلوة آن دانای کل یا آن هستی مطلق اند، و لزوما نقل و نقال و نیز آدمهای نقـل یکـی مـی شـوند، همان گونه که نقال و همه مخاطبانش ـ نقل نیوشان ـ یکی می شوند."