چکیده:
حد فاصل میان دوران توحش و دوران تمدن را ابداع خط همچنین آیین دادرسی، بویژه در حقوق عمومیمیدانند. بیگمان در هر دو زمینه، بینالنهرین مهمترین گهواره تمدن بشری است. از یک سو با کشف کتیبة حمورابی این دیدگاه به اثبات رسید که قانوننامة حمورابی بهترین مجموعة به جا مانده و مفصلترین آن در نوع خود است که از خاورمیانة باستانی می-شناسیم. از سوی دیگر، اگرچه تاریخ زندگی حضرت موسی را میان1500تا1200ق.م تخمین زدهاند، اما اسناد مکتوب قدیمیترین بخشهای آن یعنی اسفار خمسه حداکثر به حدود900 ق.م در منطقه فلسطین باز میگردد. این مقاله تشابه قوانین حمورابی و یهودیت را در زمینههایی از قبیل: مجازات جادوگری، سنگسار مرتکب زنای محصنه، قصاص عضو و... را مینمایاند و تشابه اساطیر این دو خاستگاه تاریخی-مانند طوفان نوح- را نشان میدهد. در عین حال به تفاوتهای جزئی قانون حمورابی با احکام یهودیت در زمینههایی چون مجازات نیابتی، حقوق زنان و... نیز توجه دارد. با مشاهدة این شباهتهای چشمگیر، میتوان گفت قانوننامة حمورابی پیش نمونة قوانین یهود است.
خلاصه ماشینی:
( 272 در سنگ نبشته ی قانون حمورابی چند نکته جلـب توجـه مـیکنـد: ١- منبـع ایـن قـانون فرمان الهی است ؛ ٢- سلطنت ریشه ی الوهیـت دارد و شـاه نماینـده و سـخنگوی خداسـت ؛ ٣- مهم ترین نکته ی جالب توجه در این قانوننامه آن است که برای حفـظ شـعائر و توجیـه آداب و رسوم مذهبی تدوین نشده است بلکه مقنن ، تنظیم آنهـا را بـرای تـأمین عـدالت و توسعه ی امنیت و رفاه مردم میداند.
قبل از قانون حمورابی سه قانوننامه ی قدیمیتر به نام قانوننامه های اور- نمو، لیپیـت ایشتار و اشنونا وجود داشته اند که با کشف قوانین قدیمیتر از حمورابی و مقایسـه ی قـانون حمورابی با این سه قانوننامه و یافتن وجوه تشابه بین آنها، ملاحظـه شـد کـه قـانوننامـه ی حمورابی نه تنها قدیمیترین قانوننامه ی جهان نیست بلکه خود نیز تا حدودی برگرفته شده از قوانین قبل از خود میباشد.
تفاوت آشـکار دیگـری که بین این دو دسته از قوانین وجود دارد این است که در قـوانین تـورات بـرای بسـیاری از اعمالی که نقض حکم دینی خاصی هستند یعنی ناظر بـه رابطـه ی فـرد و خداینـد، مجـازات اعدام در نظر گرفته شده است ، اما در قوانین دیگـر، ضـمانت اجـرا متوجـه نقـض قواعـدی است که بر روابط انسانها حاکمند (سلیمانی، ١٣٨٤، ص ٣٩).
٧- نمونه ی بارزتر شباهت بین قوانین حمورابی و احکـام یهودیـت مربـوط بـه صـدمات گاو شاخزن است و جالب این که در تورات نیز این مسأله ی حقوقی به همین شـکل مطـرح شده است و فقط مجازات آن تفاوت دارد.