چکیده:
اعراب قرآنی و تجزیه و تحلیل این متن مقدس بر اساس قواعد عربی یکی از کهنترین علوم اسلامی قرآنی است. از سویی دیگر، به اسبابی، گاهی بر یک یا چند لفظ عبارت قرآنی، اعرابهای مختلفی ذکر شده که به توجیه صحت این اعرابها یا نقد و بررسی صحت و سقم آنها نیازمند میشود و از جمله مهمترین مستندات و منابع توجیه این اعرابها، علوم قرآنی(علوم مأخوذ از قرآن کریم) است. اما علم توجیه اعراب چیست؟ و علومی که کم و بیش در توجیه اعراب قرآن استفاده شده و نحوه این استفاده کداماند؟ در این مقاله به روش کتابخانهای در ابتدا و اختصارا به مفهومشناسی علوم قرآن و مفهومشناسی علم توجیه اعراب پرداخته و سپس علوم قرآنی مورد استناد در توجیه اعراب قرآنی، شامل رسم الخط مصحف، شأن نزول، احادیث تفسیری، قراءات و بالأخره تفسیر و معنا و ذکر نمونههایی از این کاربرد ذیل هر علمی، پرداخته و تلاش میشود به این پرسشها پاسخ داده شود که علوم قرآن، چگونه مفسران و نحویان را برای توجیه اعراب قرآن یاری ساخته و چگونه این توجیهها، قرآن از شبهه عدم فصاحت دور ساخته است.
خلاصه ماشینی:
اما علم توجیه اعراب چیست؟ و علومی که کم و بیش در توجیه اعراب قرآن استفاده شده و نحوه این استفاده کداماند؟ در این مقاله به روش کتابخانهای در ابتدا و اختصارا به مفهومشناسی علوم قرآن و مفهومشناسی علم توجیه اعراب پرداخته و سپس علوم قرآنی مورد استناد در توجیه اعراب قرآنی، شامل رسم الخط مصحف، شأن نزول، احادیث تفسیری، قراءات و بالأخره تفسیر و معنا و ذکر نمونههایی از این کاربرد ذیل هر علمی، پرداخته و تلاش میشود به این پرسشها پاسخ داده شود که علوم قرآن، چگونه مفسران و نحویان را برای توجیه اعراب قرآن یاری ساخته و چگونه این توجیهها، قرآن از شبهه عدم فصاحت دور ساخته است.
از سویی دیگر، این توجیه اعراب با توجه به متن قرآنی، مبتنی بر مستندات خاصی است که هم شناخت این مستندات لازم است و هم استفاده از آنها و ارجاع به آنها مهم و ضروری است که در این مقاله، فقط به مستنداتی پرداخته میشود که ذیل عنوان علوم قرآن قرار میگیرند تا همچنین معلوم شود که کدام دانشهای قرآنی و تا چه اندازهای در این علم به کار رفتهاند.
٢٠۶ق ) امام نحویان کوفه و صاحب «الفیصل، الافراد و الجمع و التصغیر» و نیز نخستین کتاب به نام «اعراب القرآن»، برخی تألیفات نحوی که قرآن و کلام عرب را با هم مورد توجه داشت، فقط به قرآن مجید اختصاص یافت که بیشتر عنوان اعراب قرآن به خود گرفت و در آن به اعراب قرآنی و توجیه اعرابهای مورد اختلاف و رد و اثبات آنها پرداخته شد و در سده چهارم، این تألیفات ادامه یافت که خوشبختانه بیشتر این آثار، موجود و چاپ و منتشر شدهاند که نخستین و کهنترین منابع این علم به شمار میآیند.